آنژیوگرافی قلب فرایندی است که در آن عروق خونی قلب با استفاده از تصویر بردای اشعه ایکس دیده می شوند. این آزمایش، معمولا با هدف بررسی مکان و اندازه گرفتگی عروق قلب انجام می شود. آنژیوگرافی عروق کرونری بخشی از فرایند هایی هستند که تحت عنوان کاتتر گذاری قلبی شناخته می شوند. فرایند های کاتتر گذاری قلبی می توانند بیماری های قلبی و عروقی را تشخیص داده و درمان کنند.
آنژیوگرافی قلب چیست؟
همانطور که گفتیم، آنژیوگرافی قلب رایج ترین نوع فرایند کاتتر گذاری قلبی است که در تشخیص بیماری های قلبی به پزشکان کمک می کند. در حین این فرآیند، نوعی رنگ به درون عروق خونی تزریق می شود تا این عروق در تصاویر اشعه ایکس نمایان باشند. دستگاه تصویر برداری اشعه ایکس به سرعت چندین عکس گرفته و عروق خونی را به تصویر می کشد. در صورت نیاز، پزشک می تواند در حین آنژیوگرافی عروق کرونری، شریان های مسدود شده را نیز باز کند که به آن آنژیوپلاستی می گویند.
پزشک به چه دلیل آنژیو قلب را توصیه می کند؟
آنژیوگرافی عروق کرونری یک روش تشخیصی برای بیماری های قلبی است. پزشک در صورت وجود موارد زیر می تواند انجام آنژیو قلب را به بیمار توصیه کند:
- علائم بیماری شریان های کرونری از جمله درد قفسه سینه (آنژین)
- درد در قفسه سینه، فک، گردن یا بازو که علت آن در آزمایش های دیگر مشخص نشود
- بررسی اینکه قبلاً درد جدید یا رو به وخامت در قفسه سینه (آنژین ناپایدار)قلبی داشته اید یا خیر
- نقص قلبی مادرزادی
- نتایج غیر طبیعی در تست استرس قلبی غیر تهاجمی
- دیگر مشکلات عروق خونی یا آسیب به قفسه سینه
- مشکل در دریچه قلب که نیازمند جراحی است
عوارض آنژیوگرافی قلب چیست؟
آنژیوگرافی قلب نیز همانند تمامی فرایند های پزشکی با مزایا و خطرات مختص خود همراه است. افراد باید درباره مزایا و خطرات این روش با پزشک خود گفتگو کرده و نگرانی های خود را مطرح کنند. تیم درمان می تواند اطلاعاتی را درباره شرایط فردی و میزان خطر فرایند به بیماران ارائه دهد.
عوارض خفیف آنژیوگرافی شامل موارد زیر می شوند:
- خونریزی زیر پوستی در محل زخم: این خونریزی پس از چند روز بهبود یافته اما در صورت نگرانی باید با پزشک تماس گرفت.
- کبودی: این عارضه ناشی از ورود کاتتر به بدن بوده و ظرف چند هفته بهبود می یابد.
- حساسیت به ماده حاجب (رنگ) و بروز علائمی همچون راش پوستی: بیماران باید قبل از انجام فرایند هر گونه حساسیت خود را با متخصص قلب در میان بگذارند.
عوارض جدی تر چندان رایج نبوده اما می توانند شامل موارد زیر شوند:
- آسیب به شریان بازو یا کشاله ران در اثر کاتتر: در این موارد خونرسانی به اندام تحت تاثیر قرار می گیرد.
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- آسیب به کلیه ها در اثر ماده حاجب
- آسیب بافتی ناشی از اشعه ایکس در صورت طولانی شدن فرایند
- خونریزی شدید
- مرگ
احتمال بروز عوارض به موارد زیر بستگی دارد:
- سن فرد: هر چه سن بیمار بالا تر باشد، خطر ابتلای او به عوارض بیشتر است.
- انجام فرایند با برنامه ریزی قبلی یا به صورت اورژانسی: درمان های اورژانسی همواره با خطر بیشتری همراه هستند زیرا در صورت وخامت حال بیمار زمان برنامه ریزی محدود خواهد بود.
- انسداد یک یا بیش از یک شریان کرونری
- سابقه ابتلا به بیماری های قلبی جدی
توصیه های قبل از آنژیو گرافی عروق کرونری
در برخی موارد، آنژیوگرافی های کرونری به صورت اورژانسی انجام می شوند. با این حال، در اغلب اوقات این فرایند از قبل برنامه ریزی شده و بیمار زمانی را برای آماده شدن در اختیار خواهد داشت. آنژیوگرافی در بخش آزمایشگاه کاتتر گذاری بیمارستان انجام می شود. تیم درمانی درباره دارو های مصرفی بیمار با او صحبت کرده و دستور العمل های لازم را به او ارائه می کنند. توصیه های کلی شامل موارد زیر هستند:
- پس از گذشتن نیمه شب روز قبل از آنژیوگرافی از خوردن و نوشیدن خودداری کنید.
- تمامی دارو های خود را به همراه بطری محتوی آن ها به بیمارستان بیاورید.
- مصرف یا عدم مصرف دارو های صبح روز فرایند را از پزشک خود سوال کنید.
- در صورت ابتلا به دیابت، درباره تزریق انسولین یا مصرف دیگر دارو های خوراکی دیابت قبل از آنژیوگرافی از پزشک خود سوال کنید.
آمادگی برای عمل آنژیو قلب
قبل از شروع عمل آنژیو قلب ، تیم درمان سابقه پزشکی بیمار از جمله حساسیت ها و دارو های مصرفی او را مرور می کنند. سپس، بیمار از نظر جسمانی معاینه و علائم حیاتی او از جمله فشار خون و ضربان قلب بررسی می شوند. همچنین، بیمار مثانه خود را تخلیه کرده و لباس مخصوص بیمارستان را بر تن می کند. قبل از فرایند اجسامی همچون لنز، عینک، جواهرات و گیر های مو را باید خارج کرد.
آنژیوگرافی قلب چگونه است؟
در هنگام شروع عمل آنژیوگرافی قلب، بیمار بر روی کمر خود بر تخت آزمایشگاه دراز می کشد. از آنجایی که امکان چرخش تخت در حین فرایند وجود دارد، جهت حفظ ایمنی بیمار بند هایی بر روی قفسه سینه و پا ها قرار داده می شوند. دوربین های تصویر برداری برای ایجاد تصاویر از زاویه های مختلف به دور سر و سینه بیمار حرکت می کنند.
اگر آنژیوگرافی قلب از طریق دست انجام شود، یک خط وریدی در ورید دست بیمار ایجاد می شود. سپس، داروی آرامبخش، دارو ها و مایعات از طریق خط وریدی به بیمار داده می شوند. بیمار به شدت احساس خواب کرده و ممکن است در حین فرایند به خواب رود. با این حال، او به آسانی بیدار شده و توانایی پیروی از دستورات را خواهد داشت.
الکترود هایی که بر روی سینه قرار می گیرند قلب فرد را در طول فرایند پایش می کنند. کاف فشار خون، فشار خون فرد را اندازه گیری کرده و دستگاهی دیگر به نام پالس اکسی متر مقدار اکسیژن موجود در خون را می سنجد. امکان دارد، مقدار کمی از مو های ناحیه ورود کاتتر تراشیده شوند. این ناحیه شسته، ضد عفونی و سپس با تزریق بی حسی موضعی، بی حس می شود.
سپس، برش کوچکی در ناحیه ورود ایجاد شده و یک لوله پلاستیکی کوتاه به نام غلاف به شریان وارد می شود. کاتتر از طریق غلاف به عروق خونی وارد و با دقت فراوان تا به قلب و شریان های کرونری هدایت می شود. هدایت کاتتر دردناک نبوده و حرکت آن احساس نمی شود. در صورت احساس ناراحتی باید تیم درمان را آگاه کرد.
پس از این مرحله، ماده حاجب (رنگ مخصوص) از طریق کاتتر به درون عروق تزریق می شود که ممکن است بیمار اندکی احساس گرما یا گر گرفتگی کند. در صورت احساس ناراحتی یا درد باید تیم درمانی خود را مطلع کرد. رنگ در تصاویر اشعه ایکس به آسانی مشاهده می شود.
هنگامی که رنگ در عروق خونی حرکت می کند، پزشک جریان آن را مشاهده کرده و هر گونه انسداد یا تنگی را شناسایی می کند. بسته به موارد شناسایی شده در حین آنژیو قلب، ممکن است جهت باز کردن یک انسداد یا تنگی به انجام فرایند های کاتتر گذاری بیشتر همچون فنر زدن قلب نیاز باشد.
مدت بستری آنژیوگرافی چقدر است؟
پس از اتمام آنژیوگرافی قلب، کاتتر از کشاله ران یا بازو خارج شده و برش به وسیله فشار دستی، بست یا موارد دیگر بسته می شود. تیم درمان جهت پایش و نظارت بر حال بیمار، او را به اتاق ریکاوری می برند. پس از با ثبات شدن شرایط بیمار، او را به اتاق خود برده و تحت نظر قرار می دهند.
در صورتی که کاتتر به کشاله ران وارد شده باشد، بیمار باید جهت پیشگیری از خونریزی به مدت چندین ساعت دراز بکشد. در این مدت برای پیشگیری از خونریزی و کمک به فرایند التیام ممکن است مقداری فشار بر ناحیه زخم وارد شود.
امکان دارد، بیماران در همان روز یا پس از سپری کردن یک شب در بیمارستان به خانه مرخص شوند. بیمار باید جهت دفع ماده رنگی از بدن به مقدار فروان مایعات مصرف کند. باید درباره از سر گیری مصرف دارو ها، حمام کردن یا دوش گرفتن، غذا خوردن و کار کردن و انجام دیگر فعالیت های معمول با پزشک خود مشورت کند (مطلب مرتبط: بعد از آنژیو قلب چه بخوریم؟)
.
بیماران باید به مدت چند روز از انجام فعالیت های شدید و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنند. محل برش به مدت چندین روز کبود، برآمده و حساس به لمس باشد. در صورت بروز موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- مشاهده خونریزی، کبودی جدید یا تورم در محل ورود کاتتر
- بروز درد تشدید شونده یا ناراحتی در محل کاتتر
- مشاهده علائم عفونت همچون قرمزی، خروج ترشحات یا تب
- ضعف یا بی حسی در محل ورود کاتتر به پا یا دست
- آسیب بافتی ناشی از اشعه ایکس در صورت طولانی شدن فرایند
- ابتلا به درد قفسه سینه یا تنگی نفس
آنژیو قلب چقدر طول میکشد؟
انجام آنژیو قلب در حدود ۱ ساعت طول می کشد. البته در صورت انجام فرایند های بیشتر مانند استنت گذاری، این مدت افزایش می یابد. آمادگی و مراقبت های پس از فرایند نیز می توانند به این زمان اضافه کنند.
مراقبت بعد از آنژیوگرافی قلب چیست؟
آنژیوگرافی قلب یک عمل نیمه تهاجمی است و به همین دلیل نیاز به اقدامات خاصی بعد از عمل دارد. برای مثال، مهم است که از محل ورود کاتتر به درستی مراقبت شود و داروها و تغذیه بیمار مناسب نقاهت بعد از بیماری باشد. در مقاله زیر تمام نکات مراقبتی از بلافاصله بعد از ترخیص تا اتمام دوره نقاهت را شرح داده ایم:
نتیجه عمل آنژیوگرافی قلب
آنژیوگرافی قلب می تواند مشکلات عروق خونی را برای پزشک نمایان کند. از جمله توانایی های این آزمایش می توان موارد زیر را بر شمرد:
- تعیین تعداد شریان های کرونری مسدود یا تنگ شده در اثر پلاک های چربی (تصلب شرایین)
- تعیین محل دقیق انسداد در عروق خونی
- نمایش میزان محدودیت جریان خون در عروق خونی
- بررسی نتایج جراحی بای پس کرونری
- بررسی جریان خونی که از قلب و عروق خونی عبور می کند
دانستن این اطلاعات می تواند در تعیین بهترین درمان و ارزیابی میزان خطر بیماری های قلبی برای سلامتی بیمار به پزشک کمک کند. برای مثال، جهت درمان گرفتگی عروق، یکی از فرایند های استنت گذاری یا آنژیوپلاستی کرونری را به بیمار توصیه می کند. همچنین، امکان دارد به دلیل اجتناب از انجام فرایند های بیشتر، آنژیوپلاستی یا استنت گذاری در حین آنژیوگرافی برای بیمار انجام شوند.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
