به زبان ساده، کاردیومگالی (cardiomegaly) به حالتی گفته می‌شود که ابعاد و اندازه‌ی قلب، افزایش یابد. در حالت کلی، بزرگ شدن قلب، بیماری و یا یک عارضه‌ی جدی تلقی نمی‌شود؛ اما می‌تواند پیش‌زمینه یا نشانه‌ای از وجود عارضه‌های دیگر در بدن باشد. زمانی که کاردیومگالی چندان وخیم و جدی نباشد، به آن کاردیومگالی خفیف گفته می‌شود.
در بسیاری از مواقع، بزرگ شدن قلب هیچ علائمی ندارد؛ لذا افرادی که به نوع خفیف این عارضه مبتلا می‌شوند و قلب‌شان تا حدودی بزرگ می‌شود، معمولاً از وجودش ناآگاه هستند. البته گفتنی است که این عارضه، در بعضی افراد به صورت موقت آشکار شده و بعد از مدتی، خود به خود بهبود می‌یابد.
اگرچه این را هم نباید فراموش کرد که کاردیومگالی در اکثر مواقع، دائمی بوده و حتی اگر علائم و عوارضی هم نداشته باشد، نباید به سادگی از کنار آن گذشت. بسیار حیاتی است که به صورت سالانه، چک‌آپ‌های لازم نزد پزشک متخصص انجام شود و اگر کوچکترین علائمی وجود دارد، به سرعت شناسایی شده و از آسیب بیشتر به قلب، جلوگیری شود. بزرگ شدن قلب را می‌توان با داروهای گوناگون، با عمل جراحی و حتی با تغییر سبک زندگی، درمان نمود. در ادامه، به معرفی کامل این عارضه خواهیم پرداخت.
علت بزرگ شدن قلب چیست؟
علت بزرگ شدن قلب می‌تواند موارد مختلفی باشد. بزرگ شدن قلب شما ممکن است به دلیل مشکلات ژنتیکی و یا شرایطی باشد که از بدو تولد با شما همراه بوده‌اند. از طرف دیگر، ممکن است در اثر مشکلات خفیف قلبی، به مرور زمان به این عارضه دچار شوید.
به باور متخصصان، هر عارضه‌ای که قلب شما را تحت فشار قرار دهد و باعث شود که پمپاژ خون در قلب، با سختی صورت پذیرد، می‌تواند در نهایت به کاردیومگالی منجر شود. برای درک بهتر است موضوع، بازویی را فرض کنید که به مرور زمان و با تمرین زیاد در باشگاه، عضلات آن بزرگ و حجیم شده است. قلب نیز به همین صورت، اگر در طولانی مدت فشار زیادی را تحمل نماید، در نهایت بزرگ می‌شود.
عمده‌ترین علل بروز کاردیومگالی را، ایسکمی قلبی (ischemic heart disease) و فشار خون بالا بر شمرده‌اند. بیماری ایسکمی نیز در اثر گرفتگی عروق قلب به دلیل تجمع چربی در آن، به وجود آمده و از رسیدن مقدار مناسب خون به قلب، ممانعت به عمل می‌آورد.
علل دیگری که ممکن است به بروز کاردیومگالی منجر شود، به شرح زیر است:
بیماری ماهیچه قلب
کاردیومیوپاتی، یک بیماری پیش‌رونده قلبی است، که چند حالت مختلف دارد. این بیماری، به طور مستقیم ماهیچه‌های قلب را تحت تأثیر قرار داده و در نهایت، منجر به بزرگ شدن قلب می‌شود. هر اندازه که آسیب ناشی از این عارضه افزایش پیدا کند، قابلیت قلب برای پمپاژ خون نیز، کاهش پیدا خواهد کرد.
نارسایی دریچه قلب
نارسایی دریچه قلب، معمولاً در اثر بیماری بافت همبند (connective tissue diseases) به وجود می‌آید؛ در نهایت نیز به کاردیومگالی منجر می‌شود. به علاوه، مصرف بعضی از داروهای خاص نیز می‌تواند نارسایی دریچه‌های قلبی را به همراه داشته باشد. اگر فرد به این عارضه دچار شود، خون در جهت درستی جریان نمی‌یابد، در نتیجه، قلب باید سخت‌تر کار کرده و فشار بیشتری را تحمل نماید.
سکته یا حمله قلبی
در طی یک حمله قلبی، پمپاژ جریان خون به بخش‌هایی از قلب، به صورت کامل متوقف شده و مختل می‌شود. در اصل نرسیدن خون به قلب، اکسیژنی نیز به آن وارد نمی‌شود و در نهایت، عضلات قلب آسیب می‌بینند.
تیروئید
غده‌ی تیروئید، با ترشح هورمون‌های خاص، سوخت‌وساز یا همان متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند. هر دو عارضه‌ی پرکاری تیروئید (hyperthyroidism) و کم‌کاری تیروئید (hypothyroidism) ، می‌تواند بر ضربان قلب، فشار خون و سایز قلب تأثیر بگذارد و بزرگ شدن قلب را به همراه داشته باشد.
آریتمی قلب
اگر ضربان قلب شما در اکثر مواقع، ریتمی نامنظم دارد، یا اینکه ضربان قلب شما از حد معمول بیشتر یا کمتر است، به آریتمی دچار هستید. ریتم نامظنم قلب منجر به بازگشت خون به داخل قلب شده و به مرور زمان، کاردیومگالی را به همراه خواهد داشت.
علل مادرزادی کاردیومگالی
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، بروز کاردیومگالی می‌تواند بنا به دلایلی باشد که صورت ژنتیکی به ارث رسیده‌اند و یا مادرزادی هستند. کاردیومگالی مادرزادی، نوعی دیگر از این عارضه است که از بدو تولد با فرد همراه بوده است.
کاردیومگالی مادرزادی، در اثر ناهنجاری‌ها و نقص‌های ژنتیکی رخ می‌دهد که به شرح زیر هستند:
- نقص دیواره‌ی بین دهلیزی (atrial septal defect)
- نقص دیواره بین بطنی (ventricular septal defect)
- تنگی دیواره‌ی آئورت (rctation of the aorta)
- مجرای شریانی باز (patent ductus arteriosus)
- ناهنجاری ابشتین (Ebstein’s anomaly)
- تترالوژی فالوت (tetralogy of Fallot)
علائم بزرگ شدن قلب
پیشتر ذکر کردیم که بزرگ شدن قلب، ممکن است در بعضی از افراد، هیچ نشانه و علائمی نداشته باشد. اما به صورت کلی، به هنگام بروز این عارضه، علائم زیر قابل مشاهده خواهند بود:
- تنگی نفس
- ضربان قلب نامنظم (arrhythmia)
- تورم (edema)
عوارض بزرگ شدن قلب
عوارض بزرگ شدن قلب طیف وسیعی را در بر می‌گیرد. بسته به آن قسمت از قلب که دچار افزایش اندازه شده، و بسته به دلیل بروز آن، عوارض نیز می‌توانند متفاوت باشند. عوارض کاردیومگالی، شامل موارد زیر است:
نارسایی قلبی
اگر کاردیومگالی در بطن چپ رخ دهد، نهایتاً فرد به نارسایی قلب دچار خواهد شد که البته یکی از انواع وخیم و جدی این عارضه است. اگر فرد به نارسایی دچار شود، عضلات قلب ضعیف خواهند شد؛ پس از آن، هر دو بطن قلب تا جایی گشاد می‌شوند که دیگر قلب، قادر به پمپاژ متناسب خون در بدن نخواهد بود.
لخته خون
کاردیومگالی می‌تواند تا حد زیادی، خطر لخته شدن خون در بافت‌های قلب را افزایش دهد. اگر این لخته‌ها وارد جریان خون شوند، می‌توانند به صورت کامل، جلوی ورود خون به اندام حیاتی بدن را بگیرند؛ حتی ممکن است سکته مغزی یا قلبی نیز به همراه داشته باشند. اگر این لخته‌ها در قسمت راست قلب شما تشکیل شوند، می‌توانند به ریه‌ها منتقل شوند که بسیار خطرناک است.
سوفل قلب (Heart murmur)
در قلب افرادی که دچار کاردیومگالی هستند، دو دریچه بیش از بقیه تحت تأثیر قرار خواهند گرفت؛ دریچه میترال و دریچه سه‌لتی. در قلبی که به این دو عارضه دچار است، دو دریچه‌ی نامبرده گشاد می‌شوند و نمی‌توانند به خوبی از بازگشت خون به قلب، جلوگیری نمایند. در این حالت جریان برگشتی صدایی ایجاد می‌کند که به سوفل (زمزمه) شباهت دارد. گرچه سوفل قلب خطری جدی به دنبال ندارد، اما بهتر است که تحت نظر یک پزشک متخصص باشید.
ایست قلبی و مرگ ناگهانی
در مواقعی بسیار اندکی، بزرگ شدن قلب می‌تواند ضربان قلب را به طور کامل متوقف کرده و ایست قلبی را به دنبال داشته باشد. اگر ضربان قلب آنقدر کم باشد که خون به جریان نیافتد، یا آنقدر زیاد باشد که قلب فرصت استراحت پیدا نکند، فرد غش کرده و از حال می‌رود. در بعضی مواقع نیز، ایست قلبی و در نهایت مرگ ناگهانی رخ خواهد داد.
نحوه تشخیص کاردیومگالی
برای تشخیص کاردیومگالی، باید به پزشک متخصص قلب مراجعه نمود. پزشک، روند تشخیص را با معاینه فیزیکی و پرسیدن سؤالاتی در رابطه با علائم فرد، شروع خواهد کرد. به علاوه، ممکن است چندین تست و آزمایش نیز برای سنجش عملکرد قلب، تجویز شود. رادیوگرافی قفسه سینه، احتمالاً اولین کاری بود که انجام خواهید داد. در یک عکس کاردیوگرافی، افزایش ابعاد و اندازه‌ی قلب، به خوبی قابل مشاهده خواهد بود.
از طرف دیگر، برای تشخیص بزرگ شدن قلب، ممکن است تست‌های زیر نیز صورت پذیرد:
تست اکو قلب
این تست را با علائم اختصاری « ECG» و « EKG» نیز می‌شناسند. در تست اکو، از امواج صدا برای بررسی عملکرد قلب، استفاده می‌شود.
نوار قلب
یکی از تست‌هایی که برای تشخیص کاردیومگالی به کار می‌رود، نوار قلب است. نوار قلب می‌تواند ضربان نامنظم، و یا ایسکمی را به خوبی نشان دهد.
آزمایش خون
با انجام آزمایش خون، پزشک شرایطی را که می‌تواند موجب بروز کاردیومگالی شود، تشخیص می‌دهد. مثلاً با بررسی هورمون‌ها، می‌توانند ببیند که آیا فرد به عارضه‌های تیروئیدی دچار است یا نه. همانطور که گفتیم، تیروئید می‌تواند منجر به افزایش اندازه قلب شود.
سی تی اسکن
با انجام اسکن CT، تصویر قلب و سایر اندام‌های داخل قفسه سینه، با جزئیات بالا قابل مشاهده خواهد بود. در سی تی اسکن، تغییر اندازه قلب و دریچه‌های آن، قابل به خوبی قابل بررسی خواهد بود.
تست ورزش قلب
در تست ورزش، ضربان قلب فرد و تنفس او، هنگام دویدن روی یک تردمیل، یا رکاب زدن بر روی دوچرخه، بررسی می‌شود. در این تست، عملکرد قلب به هنگام کار سنگین، به خوبی قابل مشاهده خواهد بود.
ام آر آی
نوع دیگر از تصویربرداری از قلب برای تشخیص کاردیومگالی، که تصاویر در آن، با قدرت مغناطیس و امواج رادیویی ثبت می‌شوند.
درمان بزرگ شدن قلب
کاردیومگالی خفیف، معمولاً نیازی به درمان ندارد و قلب بعد از مدتی، خود به خود بهبود پیدا می‌کند. اما در صورت جدی بودن آن، معمولاً درمان‌های زیر تجویز خواهند شد:
• درمان دارویی
تجویز دارو برای درمان بزرگ شدن قلب، معمولاً به عارضه‌ای بستگی دارد، که منجر به بروز آن شده باشد. معمولاً درمان دارویی، برای تنظیم ضربان قلب نامنظم و فشار خون تجویز می‌شود. داروهای مدر (ادرارآور) برای کاهش فشار خون، و داروهای ضد انعقادی نیز برای جلوگیری از بروز لخته خون تجویز می‌شوند. برای درمان کم‌خونی و تیروئید (که عامل بروز کاردیومگالی هستند) نیز می‌توان از درمان دارویی استفاده نمود.
• استفاده از تجهیزات پزشکی
اگر در درمان کاردیومگالی، استفاده از دارو جوابگو نباشد و علائم افزایش پیدا کنند و وضعیت فرد وخیم‌تر شود، ممکن است که استفاده از تجهیزات پزشکی ضرورت یابد. برای افرادی که به افتادگی عضلات قلبی دچار هستند، ممکن است استفاده از دستگاه تنظیم ضربان قلب تجویز شود. برای افرادی که ضربان قلب نامنظم دارند نیز، استفاده از الکتروشوک قابل کاشت (ICD) لازم خواهد بود.
• عمل جراحی
اگر هیچ یک از درمان‌های نامبرده برای رفع کاردیومگالی پاسخگو نباشند، در نهایت از روش جراحی استفاده خواهد شد. جراحی به خصوص برای درمان کاردیومگالی‌های وخیم، بسیار پرکاربرد است. بسته به وضعیت و سلامت فرد، ممکن است عمل جراحی دریچه قلبی، بای‌پس سرخرگ کرونری و یا حتی پیوند قلب نیز انجام شود.
درمان خانگی کاردیومگالی
افرادی که از کاردیومگالی خفیف و متوسط رنج میبرند، می‌توانند با درمان خانگی، تغییر و بهبود رژیم غذایی و البته تغییر در سبک زندگی، علائم این عارضه را تا حد زیادی کاهش دهند.
نکات زیر، می‌تواند در درمان خانگی قلب بزرگ شده مؤثر باشد:
- ترک سیگار
- جلوگیری از اضافه وزن
- بررسی مرتب فشار خون
- داشتن تحرک بدنی و ورزش در اکثر روزهای هفته
- کاهش مصرف الکل و کافئین
- خواب به مدت ۷ تا ۹ ساعت در شبانه‌روز
- افزایش مصرف میوه و سبزی
- کاهش مصرف غلات تصفیه‌شده و جایگزین کردن آن با غلات سبوس‌دار
- عدم مصرف غذاهای فرآوری شده، پرشکر و پرچرب
- کاهش مصرف نمک تا کمتر از ۱۵۰۰ میلی‌گرم در روز
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
عظیمی
دوشنبه ۴ بهمن ۰( 2 سال پیش)
تعداد بازدید:
مشاهده پرسش
