تست ورزش قلب که به آن تست استرس قلب نیز گفته می شود، نشان می دهد که قلب شما در هنگام فعالیت بدنی چگونه کار می کند. از آنجا که ورزش باعث می شود قلب سخت و سریعتر پمپاژ کند، یک تست ورزش قلب می تواند مشکلات مربوط به جریان خون قلبی شما را نشان دهد.
تست ورزش معمولاً شامل راه رفتن روی تردمیل یا دوچرخه ثابت و بررسی ریتم قلب، فشار خون و تنفس در این حالت است؛ یا اینکه به شما دارویی داده می شود که تأثیراتی مشابه ورزش را در بدن ایجاد می کند.
اگر علائم ابتلا به بیماری عروق کرونر یا ریتم نامنظم قلبی (آریتمی) دارید، پزشک ممکن است تست استرس قلب را برای شما تجویز کند. این آزمایش همچنین ممکن است در صورت تشخیص بیماری قلبی، تصمیمات درمانی را در آینده هدایت، میزان اثربخشی درمان را اندازه گیری یا شدت آن را تعیین کند. تست ورزش می تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را تعیین کند، اما اغلب اوقات نیاز به انجام آزمایش های تکمیلی دارد.
تست ورزش چیست؟
در تست ورزش قلب راه رفتن شما بر روی تردمیل، باعث می شود قلب به تدریج شدیدتر کار کند. نوار قلب (ECG) ریتم های الکتریکی قلب را کنترل می کند. همچنین پزشک فشار خونتان را اندازه گیری کرده و وجود علائمی مانند ناراحتی قفسه سینه یا خستگی را بررسی می نماید.
اختلالات فشار خون، ضربان غیر نرمال یا بدتر شدن علائم جسمی می تواند نشان دهنده بیماری عروق کرونر (CAD) باشد. به این معنی که شاید رسوبات چربی (پلاک) باعث گرفتگی عروق قلب شما شده اند.
اگر تست استرس ۱۰۰٪ دقیق باشد، همه افراد مرتباً آن را انجام می دهند. اما این تست به طور دقیق همه موارد CAD را تشخیص نمی دهد و حتی گاهی اوقات ممکن است وجود CAD را در افرادی نشان دهد که در واقع به این بیماری مبتلا نیستند. نتیجه آزمایش هرگز به خودی خود قطعی نیست. از این تست می توان برای بررسی احتمال وجود بیماری شریان کرونری استفاده کرد. اما نمی توان با داشتن نتایج تست ورزش، آن را کاملاً رد کرد یا بطور قطعی تشخیص داد.
تست ورزش قلب چه چیزی را نشان میدهد؟
پزشک ممکن است تست استرس قلب را برای تشخیص موارد زیر به شما توصیه کند:
تشخیص گرفتگی عروق قلب
عروق کرونر، عروق اصلی هستند که خون، اکسیژن و مواد مغذی قلب را تأمین می کنند. بیماری عروق کرونر هنگامی ایجاد می شود که این عروق آسیب ببینند - این اتفاق معمولاً به دلیل تجمع رسوبات حاوی کلسترول و سایر مواد (پلاک ها) در این رگ ها رخ می دهد.
آریتمی قلبی زمانی اتفاق می افتد که تکانه های الکتریکی هماهنگ کننده ریتم قلب به درستی عمل نکنند، و باعث می شود قلب شما خیلی سریع، خیلی آهسته یا نامنظم بتپد.
تشخیص میزان اثرگذاری روش درمانی اختلالات قلبی
اگر قبلاً به بیماری قلبی مبتلا شده اید، تست ورزش قلب می تواند به پزشک در ارزیابی چگونگی اثرگذاری درمان کمک کند. همچنین ممکن است از این روش برای کمک به ایجاد برنامه درمانی مناسب با نشان دادن میزان تحرک قابل تحمل قلب، استفاده شود.
پزشک ممکن است از تست ورزش برای تعیین زمان جراحی قلب مانند تعویض دریچه استفاده کند. در برخی از افراد مبتلا به نارسایی قلبی، نتایج تست استرس می تواند به پزشک در تشخیص اینکه آیا به پیوند قلب یا سایر روش های درمانی پیشرفته تر نیاز دارید یا خیر، کمک کند.
اگر تست ورزش علت بروز علائم در شما را مشخص نکند، ممکن است پزشک انجام تستی به همراه تصویربرداری، مانند تست هسته ای یا تست اکوکاردیوگرافی را توصیه کند.
نتیجه تست استرس قلب نشان دهنده چیست؟
اگر فرد علائمی مانند درد قفسه سینه در حین فعالیت یا تنگی نفس غیرقابل توضیح داشته باشد، نتایج غیر طبیعی تست وزش قلب به احتمال زیاد نشان دهنده بیماری عروق کرونر است. این موضوع برای فردی که سن بالا، اضافه وزن یا کلسترول بالا را نیز داشته باشد، نگران کننده تر است. برای مشخص کردن شدت یبماری عروق کرونر ممکن است نیاز به انجام آزمایشات بیشتری باشد.
اگر فرد علائمی که در بالا گفته شد (درد قفسه سینه و…) را داشته باشد اما نتیجه تست ورزش طبیعی باشد، خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر کمتر است. حتی در این صورت نیز پزشک هنوز هم باید آزمایش های بیشتری برای دادن نظر نهایی انجام دهد.
توجه به این نکته مهم است که نتیجه طبیعی تست ورزش نمی تواند احتمال پارگی و انسداد شریان توسط پلاک در آینده را مشخص کند. مثال هایی وجود دارد از فردی که نتیجه تست ورزش قلبش نرمال بود اما یک هفته پس از انجام تست، دچار حمله قلبی شد.
تست ورزش قلب قادر به تشخیص گرفتگی شدید رگ ها است (درصد گرفتگی رگ قلب 70٪ یا بیشتر باشد). در این صورت است که فرد علائمی را نیز تجربه می کند. حملات قلبی غالباً در اثر انسدادهای کمتری که سبب ایجاد لخته و پارگی می شوند، رخ می دهد.
نتیجه تست ورزش | چه معنایی دارد؟ | چه اتفاقی ممکن است رخ دهد؟ | قدم بعدی چیست؟ |
طبیعی | شما بیماری عروق کرونری قابل توجهی (گرفتگی عروق ۷۰٪ یا بیشتر) ندارید. | در صورت بروز پارگی، انسداد کوچکتر (کمتر از ۷۰٪) و تشکیل لخته، هنوز ممکن است دچار حمله قلبی شوید. | اگر ریسک دیگری برای ابتلا به بیماری قلبی دارید که باعث نگرانی می شود، پزشک ممکن است بخواهد آزمایشات بیشتری انجام دهد. |
غیر طبیعی | شما ممکن است به طور قابل توجهی به بیماری عروق کرونر (۷۰٪ انسداد یا بیشتر) مبتلا باشید. | نتیجه غیرطبیعی ممکن است یک هشدار نادرست باشد و برای تأیید نیاز به آزمایش بیشتری دارد. | پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را برای تأیید ابتلا به بیماری عروق کرونر انجام دهد. |
چه زمانی تست ورزش لازم است؟
به طور معمول تست ورزش قلب برای افراد بدون علامت یا افرادی که ریسک کمتری ابتلا به بیماری عروق قلب دارند، انجام نمی شود. تصمیم نهایی در مورد اینکه انجام تست استرس قلب برای شما مناسب است یا خیر، به عهده شما و پزشک معالجتان است.
دستورالعمل ها موارد زیادی را به قضاوت پزشکان واگذار می کنند، زیرا گاهی اوقات در یک منطقه خاکستری قرار می گیریم که در واقع نمی دانیم کار درستی که برای همه مناسب باشد، چیست. اگرچه تست ورزش برای افراد سالمی که نگران سلامت قلب خود هستند، توصیه نمی شود، دستورالعمل ها می گویند که تست ورزش در افراد مسن تر و کم تحرکی که به تازگی نوعی فعالیت ورزشی را شروع کرده اند، بهتر است در نظر گرفته شود.
آیا انجام تست استرس سالانه برای سلامت افراد مسن مناسب است؟
قبلا انجام تست ورزش بصورت سالانه در افراد میانسال یا مسن تر، برای اطمینان از عملکرد مناسب قلب، رایج بود. اما اکنون دستورالعمل های تخصصی، انجام این تست را «فقط برای برخی موارد خاص» توصیه می کند. با این حال، این روش هنوز هم نقش مهمی در تشخیص علائم نگران کننده ای مانند درد قفسه سینه (به ویژه در افراد مسنی که خطر ابتلا به بیماری قلبی در آنها هست) دارد.
تست ورزش مانند سایر آزمایشات پزشکی ۱۰۰٪ دقیق نیست. اما به تصمیم گیری در مورد انتخاب مرحله بعدی درمان کمک می کند.
خطرات تست ورزش
تست ورزش قلب به طور کلی بی خطر و عوارض آن نادر است. اما، مانند هر درمان دیگری، خطر بروز عوارض نیز با آن وجود دارد، از جمله:
- افت فشار خون: فشار خون ممکن است در حین ورزش یا بلافاصله بعد از آن کاهش یابد و احتمالاً باعث سرگیجه یا غش شود. بعد از اینکه ورزش را متوقف کردید، مشکل باید برطرف شود.
- ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی): آریتمی های ناشی از یک تست استرس ورزشی معمولاً بلافاصله پس از قطع ورزش از بین می روند.
- حمله قلبی (سکته قلبی): اگرچه بسیار نادر است، اما ممکن است تست استرس قلب باعث حمله قلبی شود.
آمادگی قبل از تست ورزش
پزشک دستورالعمل های خاصی در مورد نحوه آماده سازی برای تست استرس به شما می دهد.
غذا و داروها
- ممکن است قبل از انجام تست استرس از شما خواسته شود که برای مدتی غذا، نوشیدنی و سیگار مصرف نکنید. همچنین ممکن است لازم باشد از مصرف کافئین در روز قبل و روز انجام تست، خودداری کنید.
- از پزشک خود درمورد بی خطر بودن ادامه مصرف تمام داروهای تجویز شده و بدون نسخه خود بپرسید، زیرا ممکن است برخی از آن ها در نتایج تست ورزش تداخل ایجاد کنند.
- اگر از دستگاه استنشاقی برای آسم یا سایر مشکلات تنفسی استفاده می کنید، در روز انجام آزمایش، آن را با خود بیاورید. و حتما پزشک و تیم مراقبت های بهداشتی که تست استرس شما را کنترل می کنند، را در جریان مصرف آن قرار دهید.
لباس و وسایل شخصی
لباس راحت و کفش پیاده روی بپوشید یا به همراه داشته باشید. اگر در حال انجام تست ورزش هسته ای هستید، آن روز از روغن، لوسیون یا کرم روی پوست خود استفاده نکنید.
تست ورزش قلب چقدر طول می کشد؟
تست استرس حدوداً یک ساعت، با در نظر گرفتن زمان آماده سازی و زمان انجام آزمایش واقعی، زمان می برد. آزمون واقعی فقط حدود ۱۵ دقیقه طول می کشد. ممکن است تست ورزش داشته باشید که در آن روی تردمیل راه بروید یا بر دوچرخه ثابت رکاب بزنید. اگر قادر به ورزش نیستید، دارویی از طریق IV (تزریق وریدی) دریافت خواهید کرد که با افزایش جریان خون در قلب، اثراتی مشابه ورزش در بدنتان ایجاد می کند.
قبل از تست استرس قلب
ابتدا پزشک در مورد سوابق پزشکی و اینکه چند مرتبه و چقدر ورزش می کنید از شما سال می کند. این کار به تعیین میزان ورزشی که برای شما در طول آزمایش مناسب است، کمک می کند. پزشک همچنین قلب و ریه ها را برای ارزیابی وجود هرگونه ناهنجاری موثر بر نتایج تست، معاینه می کند.
تست ورزش چگونه انجام می شود؟
یک پرستار یا تکنسین پچ های چسبنده ای (الکترود) را روی سینه، پاها و بازوهای شما قرار می دهد. برای کمک به چسبیدن این پچ ها، موهای موجود در بعضی از نقاط بدن ممکن است تراشیده شود. الکترودها سیم هایی متصل به دستگاه الکتروکاردیوگرام دارند که سیگنال های الکتریکی ِتحریک کننده ضربان قلب را ثبت می نمایند.
با قرار دادن یک کاف روی بازو، فشار خون شما را در طول آزمایش بررسی می کنند. در طول تست ورزش ممکن است از شما خواسته شود که درون یک لوله نفس بکشید تا میزان تنفستان در طول ورزش، مورد بررسی قرار گیرد.
اگر قادر به ورزش نباشید، پزشک دارویی را به صورت IV به شما تزریق می کند که باعث افزایش جریان خون در قلب می گردد. ممکن است احساس گر گرفتگی، تنگی نفس یا سردرد، دقیقاً مانند احساسی که در حال ورزش ممکن است رخ دهد، داشته باشید.
احتمالاً ورزش را به صورت آرام روی تردمیل یا دوچرخه ثابت شروع خواهید کرد. با ادامه یافتن تست، تمرین سخت تر می شود. برای حفظ تعادل می توانید از نرده های روی تردمیل استفاده کنید. این نرده ها را محکم نگه ندارید، زیرا این کار ممکن است نتایج تست را دچار اشکال کند.
تا زمانی که ضربان قلب به یک مقدار مشخص برسد یا علائم خطرناکی که اجازه ادامه کار را نمی دهند، در شما ظاهر نگردد، به ورزش ادامه می دهید. این علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد متوسط تا شدید قفسه سینه
- تنگی نفس شدید
- فشار خون غیر طبیعی بالا یا پایین
- ریتم غیر طبیعی قلب
- سرگیجه
- خستگی
- ایجاد تغییرات خاصی در نوار قلب
پزشک در مورد محدودیت های ایمنی موجود برای ورزش با شما صحبت خواهد کرد. می توانید هر زمانی که ادامه ورزش برایتان دشوار بود، تست استرس را متوقف کنید.
بعد از انجام تست ورزش
بعد از توقف ورزش، ممکن است از شما خواسته شود درحالی که مانیتورها هنوز به بدنتان متصل اند، چندین ثانیه بی حرکت بایستید و سپس برای مدتی دراز بکشید. پزشک می تواند با مشاهده بازگشت ضربان قلب و تنفس به حالت عادی، وجود هرگونه ناهنجاری را مشاهده کند. وقتی تست استرس ورزشی به پایان رسید، می توانید فعالیت های عادی خود را از سر بگیرید، مگر اینکه پزشک خلاف این را به شما بگوید.
تعداد ضربان قلب در تست ورزش چقدر باید باشد؟
ضربان قلب نهایی شما در طی تست ورزش به سن شما بستگی دارد. برای بزرگسالان، حداکثر ضربان قلب پیش بینی شده ۲۲۰ منهای سن شما است. بنابراین، برای مثال اگر ۴۰ سال دارید، حداکثر ضربان قلب پیش بینی شده ۱۸۰=۴۰-۲۲۰ است.
هزینه تست ورزش قلب چقدر است؟
هزینه تست ورزش قلب با توجه به اینکه مرکزی که در آن تست را انجام می دهید خصوصی باشد یا دولتی و اینکه مکان جغرافیایی آن مرکز کجا باشد۱ف تعیین می شود. هزینه تست استرس قلب در کلینیک قلب سلامت که یکی از مجهزترین کلینیک های قلب تهران است، ۳۰۰۰۰۰ تومان می باشد.
نتایج تست ورزش
- تست استرس ورزشی برای مشخص کردن تعداد رسوبات چربی (پلاک) در شریان های کرونر تغذیه کننده قلب با میزان انسداد حدودا ۷۰٪، انجام می شود. برای تأیید نتیجه این تست اغلب به انجام آزمایشات دیگری نیاز است.
- اگر اطلاعات جمع آوری شده در طی تست استرس ورزشی نشان دهنده عملکرد طبیعی قلب شما باشد، ممکن است به آزمایش دیگری نیازی نداشته باشید.
- با این حال، اگر نتایج طبیعی است و علائم شما همچنان بدتر می شوند، پزشک ممکن است انجام آزمایش استرس هسته ای یا تست استرس دیگری را که شامل اکوکاردیوگرام قبل و بعد از ورزش یا داروهایی برای افزایش جریان خون در قلب است، توصیه کند. این آزمایشات دقیق تر هستند و اطلاعات بیشتری در مورد عملکرد قلب شما ارائه می دهند، اما گران ترند.
- اگر نتایج تست ورزش نشان دهنده ابتلا به بیماری عروق کرونر یا آریتمی باشد، پزشک از این اطلاعات برای تهیه یک برنامه درمانی استفاده می کند. ممکن است به آزمایش های اضافی مانند آنژیوگرام کرونر نیاز داشته باشید.
- اگر برای تعیین درمان مناسب بیماری قلبی خود به تست ورزش نیاز داشته باشید، پزشک از نتایج این تست برای برنامه ریزی یا تغییر درمان شما استفاده می کند.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
