تعویض دریچه قلب روشی برای درمان بیماری دریچه قلب است. بیماری دریچه قلب شامل عدم عملکرد صحیح حداقل یکی از چهار دریچه قلب است. دریچه های قلب به حفظ مسیر صحیح جریان خون از قلب کمک می کنند.
چهار دریچه قلب شامل دریچه های میترال، سه لتی، ریوی و دریچه آئورت هستند. هر دریچه دارای فلپ است که برای دریچه های میترال به آن لت، و برای دریچه های آئورت و ریوی به آن سه لتی و کاسپ گفته می شود. این فلپ ها در طی هر ضربان قلب یکبار باز و بسته می شوند. دریچه هایی که به درستی باز یا بسته نمی شوند، جریان خون از قلب به بدن را با اختلال مواجه می کنند.
در جراحی تعویض دریچه قلب، جراح دریچه های آسیب دیده را ترمیم یا جایگزین می کند. از روشهای جراحی متعددی از جمله جراحی قلب باز یا جراحی با حداقل تهاجم قلب می توان برای ترمیم یا تعویض دریچه های قلب استفاده کرد. میزان موفقیت و خطر عمل دریچه قلب به عوامل مختلفی از جمله سن، سلامت، وضعیت دریچه قلب آسیب دیده و شدت بیماری بستگی دارد.
تعویض دریچه قلب به چه دلیل انجام می شود؟
نقص دریچه قلب دو نوع اساسی دارد: تنگی دریچه قلب و گشادی دریچه قلب که امکان بازگشت خون به عقب را فراهم می کند (برگشت مجدد). در صورت وجود یکی از این نقایص و تأثیر آن بر توانایی پمپاژ خون توسط قلب، ممکن است انجام جراحی دریچه قلب ضروری باشد.
پزشک برای تعیین مناسب ترین روش درمانی برای شرایط موجود، بیمار را معاینه می کند. در صورت عدم وجود علائم و نشانه ها، یا خفیف بودن وضعیت بیمار، پزشک ممکن است تحت نظر بودن را پیشنهاد کند. در این صورت، تغییر سبک زندگی سالم و داروها ممکن است در مدیریت علائم کمک کننده باشند.
در نهایت احتمال دارد دریچه به تعمیر یا تعویض نیاز داشته باشد. در برخی موارد حتی در صورت عدم وجود علائم، توصیه پزشکان بر این است که تعمیر یا تعویض دریچه قلب انجام شود. در صورت ضرورت انجام جراحی قلب بدلیل بیماری دیگر، پزشکان ممکن است بطور همزمان دریچه قلب آسیب دیده را ترمیم یا تعویض کنند.
پزشک در مورد اینکه آیا ترمیم دریچه قلب مناسب تر است یا تعویض آن، با بیمار صحبت خواهد کرد. پزشکان معمولاً ترمیم دریچه را در صورت امکان توصیه می کنند، زیرا دریچه قلب را حفظ می کند و ممکن است در حفظ عملکرد قلب موثر باشد. اما گاهی اوقات تعویض دریچه الزامی و بهترین گزینه است.
پزشکان همچنین ممکن است از نظر اینکه آیا بیمار کاندید جراحی کم تهاجمی قلب است یا خیر، وی را مورد ارزیابی قرار دهند.
روش های عمل دریچه قلب
معمول ترین دریچه های مورد تعویض دریچه آئورت و دریچه میترال هستند. تعویض دریچه ریوی و تری کاسپید در بزرگسالان تقریباً ناشایع است.
تعویض دریچه تنگ شده:
متداول ترین روش جراحی برای تنگی آئورت یا تنگی دریچه آئورت، تعویض دریچه آئورت است. تنگی دریچه میترال بیماری دیگری است که ممکن است به تعویض یا ترمیم دریچه نیاز داشته باشد.
تعویض دریچه گشاد شده:
نارسایی آئورت یکی از اختلالات شایع دریچه است که ممکن است مستلزم تعویض دریچه باشد. نارسایی به این معنی است که دریچه به جای حرکت دادن خون به سمت جلو و خارج از بدن، اجازه می دهد که آن از طریق دریچه به عقب بازگردد و وارد قلب شود. پسزنشنارسایی آئورتی در نهایت می تواند منجر به نارسایی قلبی شود.
نارسایی میترال نیز ممکن است مستلزم تعویض دریچه باشد. در این شرایط، دریچه میترال به خون اکسیژندار اجازه میدهد به جای جریان یافتن در قلب، به ریهها پس بزند. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار تنگی نفس، ضربان قلب نامنظم و درد قفسه سینه شوند.
گزینه های عمل دریچه قلب عبارتند از:
- دریچه مکانیکی - دریچه ای با دوام طولانی که از مواد با دوام ساخته شده است.
- دریچه بافتی (که ممکن است حاوی بافت دهنده انسان یا حیوان باشد)
- روش Ross - "برداشتن" دریچه سالم خود فرد و انتقال آن به جایگاه دریچه آئورت آسیب دیده و سپس جایگزین کردن دریچه "برداشته شده" با دریچه جدید
- روش TAVI / TAVR - پیوند دریچه آئورت با کاتتر / تعویض دریچه آئورت از طریق کاتتر
- روش های جدیدتر جراحی
روش انتخاب شده به شدت علائم و خطر جراحی و دریچه ای که به تعویض نیاز دارد، بستگی خواهد داشت. برخی اقدامات ممکن است برای جلوگیری از لخته شدن خون به دارودرمانی طولانی مدت نیاز داشته باشند.
انواع عمل دریچه های قلب
عمل دریچه آئورت
– ترمیم دریچه آئورت
چندین تکنیک جراحی برای سفت کردن یا شل کردن دریچه آئورت وجود دارد تا دریچه به درستی عمل کند. ترمیم دریچه آئورت میتواند شامل جراحی دریچهپلاستی برای ترمیم کاسپ دریچه باشد تا باز و بستهتر شود.
– تعویض دریچه آئورت
با جراحی تعویض دریچه آئورت، دریچه معیوب برداشته شده و با دریچه مصنوعی جایگزین می شود. دریچه آئورت آسیب دیده را می توان با یک دریچه مکانیکی یا یک دریچه بیولوژیکی جایگزین کرد. تصمیم گیری برای انتخاب دریچه آئورت مکانیکی یا بیولوژیکی به نیازهای منحصر به فرد هر بیمار بستگی دارد.
عمل دریچه میترال
– ترمیم دریچه میترال
در صورتی که شرایط بدن بیمار اجازه بدهد، پزشکان بیشتر مایل اند که دریچه میترال را ترمیم کنند و نه تعویض. ترمیم دریچه به این معنی است که تنگی و یا گشادی دریچه توسط تکنیک های پزشکی برطرف شده و دریچه به درستی کار خود را انجام دهد.
– تعویض دریچه میترال
در صورتی که ترمیم دریچه ممکن نباشد، دریچه میترال آسیب دیده را می توان با یک دریچه مکانیکی یا یک دریچه بیولوژیکی جایگزین کرد.
دریچه های مکانیکی از مواد مصنوعی بادوام مانند تیتانیوم و کربن پیرولیتیک ساخته می شوند. این دریچه ها تقریباً ۳۰ سال عمر می کنند و بیماران باید داروهای رقیق کننده خون مصرف کنند. دریچه مکانیکی معمولاً برای افراد ۵۰ سال یا کمتر توصیه می شوند.
دریچه های بیولوژیکی از بافت حیوانی (گاو یا خوک) ساخته می شوند. این دریچه ها تقریباً ۱۰ تا ۱۵ سال دوام می آورند و بیماران نیازی به داروهای رقیق کننده خون طولانی مدت ندارند. دریچه بیولوژیکی برای افراد ۶۵ یا ۷۰ سال و بالاتر توصیه می شود.
عوارض بعد از عمل تعویض دریچه قلب
خطرات کلی جراحی عبارتند از:
- واکنش بیهوشی، مانند واکنش آلرژیک و مشکلات تنفسی
- خونریزی، که می تواند منجر به شوک شود
- لخته شدن خون، به ویژه ترومبوز ورید عمقی که در ساق پا یا لگن ایجاد می شود و می تواند به ریه ها رفته و موجب آمبولی ریه شود.
- عفونت
عوارض تعویض دریچه قلب عبارتند از:
- مرگ
- حمله قلبی
- آریتمی قلب یا مشکلات مرتبط با ریتم قلب
- نارسایی کلیه
- مشکلات حافظه
- سندرم پست-پره کاردیوتومی، که شامل تب با کم درجه و درد قفسه سینه تا شش ماه پس از جراحی قلب باز است. پریکاردیوتومی برش جراحی کیسه اطراف قلب است.
- سکته
آیا عمل دریچه قلب خطرناک است؟
جراحی تعویض دریچه قلب به طور کلی روشی موثر در درمان انواع نارسایی دریچه های قلب است و موجب افزایش طول عمر فرد می گردد. با این حال، هیچ جراحی بدون خطر نیست و ممکن است عوارضی نیز به همراه داشته باشد. اینکه جراحی تعویض دریچه قلب چقدر شانس موفقیت و یا خطر دارد، بستگی به شرایط بیمار دارد و باید در این مورد کاملا به پزشک خود صحبت کند.
راه های کاهش خطر بروز عوارض
با رعایت نکات زیر می توانید خطر عوارض خاص را کاهش دهید:
- رعایت محدودیت ها و توصیه های مربوط به فعالیت، رژیم غذایی و سبک زندگی
- مطلع کردن پزشک یا رادیولوژیست در صورت شیردهی یا احتمال بارداری
- مطلع کردن پزشک نسبت به هرگونه نگرانی، مانند خونریزی، تب، افزایش درد، یا قرمزی زخم، تورم یا ترشح
- مصرف داروها دقیقاً طبق دستورالعمل
- مطلع کردن تمام اعضای تیم مراقبت در صورت داشتن حساسیت
بعد از تعویض دریچه قلب در چه صورت به پزشک مراجعه کنم؟
مهم است که مراجعات مراقبتی بعدی خود پس از ترمیم دریچه قلب را دنبال کنید. در صورت داشتن سؤال و نگرانی در حدفاصل مراجعات خود با جراحتان تماس بگیرید. اگر دریچه قلب مکانیکی داشته باشید، ممکن است صدای باز و بسته شدن دریچه را بشنوید. این امر طبیعی است.
در صورت داشتن موارد زیر، فوراً با جراح خود تماس بگیرید یا فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
- خون ریزی
- مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس، دشواری تنفس، تنفس سخت، یا خس خس
- تغییر هوشیاری مانند از غش، عدم پاسخگویی یا گیجی
- درد قفسه سینه، گرفتگی قفسه سینه، فشار قفسه سینه، یا تپش قلب
- تب. تب با درجه کم (کمتر از ۱۰۱ درجه فارنهایت) تا چند روز پس از جراحی شایع است و لزوما نشانه عفونت ناشی از جراحی نیست. با این حال، شما باید دستورالعمل های خاص پزشک خود را در مورد زمان مراجعه با تب دنبال کنید.
- ناتوانی در دفع ادرار، اجابت مزاج، یا دفع گاز
- درد پا، قرمزی یا تورم، به خصوص در ساق پا، که ممکن است نشان دهنده لخته شدن خون باشد
- دردی که با داروی ضد درد برطرف نمی شود
- ترشحات غیرقابل انتظار، چرک، قرمزی یا تورم محل جراحی
- افزایش وزن بیش از پنج پوند، که می تواند نشان دهنده تجمع مایعات، به عنوان وضعیتی خطرناک باشد
تغییر سبک زندگی بعد از تعویض دریچه قلب
تعویض دریچه قلب می تواند بیماری شما را بهبود بخشیده و یا علائم شما را تخفیف دهد؛ بنابراین امکان داشتن زندگی فعال و طبیعی را فراهم می کند. با این حال، تعویض دریچه ای که در اثر بیماری های قلبی یا تصلب شرایین (تصلب شرایین) آسیب دیده باشد، مانع بروز آسیب جدید دریچه نمی شود.
شما می توانید با ایجاد تغییراتی در زندگی روزمره خود از بروز بیماری قلبی و آسیب بیشتر دریچه قلب جلوگیری کنید و یا آن را به تأخیر بیاندازید؛ از جمله تغییرات می تواند به موارد زیر اشاره کرد:
- داشتن ژیم غذایی سالم برای قلب
- ورزش منظم
- حفظ وزن سالم
- تمرین تکنیک های مدیریت استرس
- ترک سیگار
- درمان سایر بیماری های مرتبط، مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت