گشادی دریچه قلب ممکن است مورد توجه قرار نگیرد. یا باعث بروز مشکلات جزئی یا جدی سلامتی گردد. میزان جدی بودن گشادی دریچه قلب، به میزان اختلال در جریان خون طبیعی قلب بستگی دارد. درمان ها شامل داروها، جراحی ترمیمی یا تعویض دریچه است. مشاهده تغیرات رخ داده به مرور زمان، متداول ترین رویکرد تشخیصی گشادی دریچه قلب است.
گشادی دریچه قلب چیست؟
قلب چهار دریچه دارد که عبارتند از:
- دریچه سه لختی
- دریچه ریوی
- دریچه میترال
- دریچه آئورت
دریچه ها از پره (flap) هایی تشکیل شده اند که برای یک طرفه خون، بین حفره های قلب، باز می شوند. سپس این دریچه ها برای جلوگیری از بازگشت خون به حفره ای که از آن خارج شده است، بسته می شوند. هر دریچه به طور معمول دارای سه پره است، به جز دریچه میترال که دو پره دارد.
هر یک از این چهار دریچه، ممکن است نشت داشته باشد. یعنی هنگامی که قلب منقبض شده و خون را به بیرون پمپ می نماید، مقداری خون از طریق دریچه به عقب باز می گردد. به نشت از طریق دریچه، گشادی دریچه نیز گفته می شود.
گشادی دریچه قلب چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک معمولاً گشادی دریچه قلب را از طریق موارد زیر تشخیص می دهد:
- گوش دادن به قلب با استتوسکوپ و شنیدن صداهای غیرطبیعی مانند سوفل قلب
- مشاهده نتایج سونوگرافی قلب، که اکوکاردیوگرام نیز نامیده می شود
توصیف علائم در فرد همراه با معاینه فیزیکی و اکوکاردیوگرافی قلب می تواند میزان جدی بودن گشادی دریچه قلب را مشخص کند.
علائم گشادی دریچه قلب
گشادی دریچه قلب غالباً علائمی ندارد. یک یا چند دریچه قلبی در بسیاری از افراد سالم، ممکن است کمی نشت داشته باشد. اگر نشت دریچه قلب شدید باشد، می تواند جریان خون را به سمت اندام ها، مختل کند. این امر علائم نارسایی احتقانی قلب را ایجاد می کند که شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس، به ویژه هنگام ورزش یا صاف خوابیدن
- تورم پا یا احتباس مایعات در جای دیگر بدن
- سبکی سر
- ضربان قلب سریع
- لرزش یا تپش قلب
- خستگی
حتی در صورت جدی بودن شرایط، نارسایی دریچه ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد.
علت گشاد شدن دریچه قلب چیست؟
دریچه های میترال و آئورت، معمولاً تحت تأثیر نارسایی قرار می گیرند، اما ممکن است برای هر یک از دریچه های قلب نیز این اتفاق بیفتد. برای برخی از افراد، نارسایی دریچه، طی چند دهه و به آرامی ایجاد می شود. برای برخی دیگر، این اتفاق سریع و غیرمنتظره می افتد.
گشادی دریچه قلبی می تواند ناشی از چند بیماری باشد. نقص های موجود از بدو تولد، گاهی اوقات دلیل این امر هستند. همچنین، گشادی دریچه را می توان در موارد زیر مشاهده کرد:
کلسیفیکاسیون دریچه ها
وجود رسوبات کلسیم روی دریچه، باعث تنگ شدن آن می شود
آسیب
ضربه فیزیکی، می تواند به بافت قلب آسیب برساند
افتادگی دریچه میترال
پره های دریچه میترال ممکن است به سمت داخل دهلیز چپ برآمده شوند
اندوکاردیت عفونی
عفونت در پوشش قلب
تب روماتیسمی
عارضه استرپتوکوکی گلو که درمان نشده است
کاردیومیوپاتی
بزرگ شدن قلب که می تواند سبب کشیدگی بافت اطراف دریچه ها گردد
بهترین دارو برای گشادی دریچه قلب چیست؟
برخلاف اینکه داروهای مختلفی برای درمان مشکلات دریچه های قلب وجود دارد، اما برای مشکل گشاد بودن دریچه قلب دارویی نیست که بتواند دریچه را از حالت بیش از حد باز، در بیاورد. البته تشخیص نهایی به عهده متخصص قلب است و در زمانی که مشکل گشادی دریچه قلب بسیار خفیف باشد و یا عمل جراحی برای فرد خطرناک باشد، ممکن است از داور کمک گرفته شود.
برای گشادی دریچه قلب چه باید کرد؟
گاهی اوقات گشادی یک دریچه جزئی است و نیازی به درمان فوری ندارد. در این حالت ممکن است دریچه قلب تا زمان مشاهده تغییرات کنترل شود. با این حال، در بسیاری از موارد، ترمیم یا تعویض دریچه لازم است. درمان نشدن گشادی دریچه های قلبی می تواند عوارض جدی ایجاد کنند، از جمله نارسایی قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم) یا هایپرتنشن ریوی (فشار خون بالا در عروق ریه).
خبر خوب این است که مشکلات دریچه ای، اغلب قابل درمان هستند. بسته به شدت علائم و اینکه کدام دریچه باعث ایجاد مشکل شده، ممکن است متخصص قلب یا جراح، استفاده از جراحی یا یک روش ترانس کاتتر و کم تهاجم را برای ترمیم یا تعویض دریچه توصیه نماید.
در صورت امکان، دریچه های قلب به جای تعویض، ترمیم می شوند. ترمیم دریچه مزایای زیادی نسبت به تعویض آن ها دارد:
- عملکرد و قدرت عضله قلب را حفظ می کند
- خطر عفونت بعد از جراحی را کاهش می دهد
- نیازی به مصرف داروهای رقیق کننده خون نیست
گشادی دریچه قلب و نارسایی برگشتی آئورت
دلایل نشت دریچه آئورت عبارتند از:
- دو وجهی بودن دریچه آئورت، یعنی به جای داشتن سه پره در حالت عادی، دو پره دارد
- فشار خون بالا یا هایپرتنشن
- عفونت دریچه قلب، معروف به اندوکاردیت
- سندرم مارفان
- بیماری روماتیسمی قلب
بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی آئورت، به مرور زمان تنها نیاز به بررسی دارند. افرادی که علائمی ناشی از نارسایی شدید دریچه آئورت دارند، ممکن است نیاز به داروهای خاص فشار خون، به نام گشادکننده عروق، داشته باشند. سایر درمان های دارویی برای نارسایی احتقانی قلب، مانند دیورتیک ها، در نارسایی شدید آئورت می توانند مورد استفاده قرار گیرند.
گاهی اوقات جراحی در نارسایی آئورت شدید، توصیه می گردد. در این حالت جراح معمولاً دریچه آئورت را تعویض یا ترمیم می کند.
گشادی دریچه میترال قلب
دلایل گشادی دریچه میترال قلب عبارتند از:
- افتادگی دریچه میترال (بسته شدن نامناسب دریچه)
- بزرگی قلب، یا کاردیومیوپاتی، که به دلیل فشار خون بالا، بیماری عروق کرونر یا سایر عوامل رخ می دهد
- اندوکاردیت
- بیماری روماتیسمی قلب
برخی از افراد مبتلا به گشادی دریچه میترال نیازی به درمان ندارند. رویکرد استاندارد، بررسی در طول زمان است. متخصصان مصرف روزانه دارو را برای نارسایی میترال توصیه نمی کنند؛ مگر اینکه نارسایی قلبی قابل توجه باشد.
جراحی برای ترمیم یا تعویض دریچه میترال با نشت شدید، می تواند در برخی از افراد باعث بهبودی قابل توجهی گردد. از آنجا که نارسایی میترال به آرامی پیشرونده است، تصمیم گیری در مورد زمان انجام عمل جراحی – نه خیلی زود و نه خیلی دیر – نمی تواند دشوار باشد.
گشادی دریچه قلب و نارسایی دریچه سه لختی
بسیاری از بزرگسالان سالم، به گشادی دریچه سه لختی مبتلا هستند. که ممکن است به طور اتفاقی کشف شود و معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند و نیازی به درمان یا پیگیری ندارد.
نارسایی متوسط یا شدید دریچه سه لختی، ممکن است ناشی از هایپرتنشن ریوی باشد. هایپرتنشن ریوی، فشار خون بالا در شریان ریوی است. این فشار خون بالا دلایل زیادی دارد که اصلی ترین آن، نارسایی احتقانی قلب است.
داروها ممکن است در درمان نارسایی دریچه سه لختی موثر نباشند. داروهای ادرار آور، می توانند به کاهش تورم بدن یا ادم ناشی از نارسایی احتقانی قلب، کمک کنند. با این حال، در این شرایط تورم همیشه وجود ندارد.
برای اصلاح نشت در سایر دریچه های قلبی، ممکن است دریچه سه لختی در حین جراحی ترمیم شود. جراحی ترمیم دریچه سه لختی، به طور کلی بهتر از تعویض آن است. انجام جراحی برای تعویض دریچه سه لختی به تنهایی، (نه همراه با دریچه میترال یا آئورت) فقط در موارد نادر توصیه می شود.
گشادی دریچه قلب و نارسایی ریوی
مانند دریچه سه لختی، ممکن است مقدار کمی نارسایی ریوی در افراد سالم وجود داشته باشد. موارد نادری وجود دارد که گشادی دریچه ریوی، باعث ایجاد مشکل شود. مانند:
- افزایش فشار خون در شریان ریوی (هایپرتنشن ریوی)
- سابقه جراحی در کودکی برای ترمیم نقص شدید قلب
معمولاً برای نارسایی ریه، نیازی به هیچ درمانی نیست. درمان بیماری زمینه ای بهترین روش است.
آیا گشادی دریچه قلب باعث مرگ میشود؟
گشاد بودن دریچه های قلب باعث می شود که خون کافی به بقیه بدن پمپ نشود و این وضعیت می تواند قلب را وادار به کار بیشتر برای انجام خون رسانی کند.اگر گشادی دریچه قلب درمان نشود، می تواند عوارض جدی از جمله نارسایی قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان نامنظم قلب) یا فشار خون ریوی (فشار خون بالا در عروق ریه) ایجاد کنند. این بیماری ها می توانند منجر به ایست قلبی ناگهانی و مرگ شوند. خبر خوب این است که مشکلات دریچه ها اغلب کاملاً قابل درمان هستند.
تغذیه مناسب برای گشادی دریچه قلب
انتخاب رژیم غذایی سالم برای قلب، به طور کلی از تمام بخش های قلب شما، از جمله دریچه های قلب شما مراقبت می کند. این به معنی مدیریت مصرف کلسترول است. افرادی که کلسترول بالا دارند ، سریعتر دچار بیماری های دریچه آئورت می شوند.
رژیم غذایی خود را بر روی لوبیا، سبزیجات، آجیل، دانه ها، میوه ها، سبزیجات و غلات با حداقل فرآوری متمرکز کنید و از غذاهایی که برای قلب شما مضر هستند، خودداری کنید.
مصرف نمک، چربی های اشباع و ترانس، قندهای اضافه شده و الکل را محدود کنید و از سبزیجات، میوه ها، غلات کامل، گوشت بدون چربی، ماهی، حبوبات و روغن های گیاهی استفاده کنید.
این رژیم غذایی پایه و اساس چیزی است که اغلب از آن به عنوان “رژیم غذایی سالم برای قلب” یاد می شود.
زندگی با گشادی دریچه قلبی
هرکسی که به گشادی دریچه قلب مبتلا باشد، می تواند از ورزش روزانه مانند راه رفتن بهره مند شود. افرادی که دچار نارسایی شدید دریچه هستند، قبل از شروع ورزش های رقابتی یا تماسی، باید با پزشک خود صحبت کنند. عدم استعمال دخانیات و حفظ وزن مناسب، برای افراد مبتلا به گشادی دریچه قلب، به اندازه سایرین مهم است. با پیگیری منظم و مراجعه به پزشک، حتی در صورت عدم وجود علائم، می توان از نبود مشکل جدی، اطمینان حاصل کرد.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت