قلب عضله ای است که خون را در سراسر بدن پمپاژ می کند و برای عملکرد خود، به اکسیژن و مواد غذایی کافی نیاز دارد. خونرسانی به قلب توسط شریان های کرونری صورت می گیرد. در صورتی که این شریان ها برای مدت طولانی مسدود شوند، بخشی از بافت قلب خون کافی دریافت نمی کند و ممکن است از بین برود که این امر، منجر به حمله قلبی یا انفارکتوس میوکارد می شود.
حمله قلبی مخصوصا اگر شدید باشد، به بافت قلب آسیب می زند. برای ترمیم قلب بعد از سکته باید نکاتی را رعایت کنید که در این مقاله در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.
سکته چه آسیبی به قلب می زند؟
حمله قلبی باعث مرگ سلول های عضلانی قلب (کاردیومیوسیت های بطن چپ) می شود. بافت اسکار که جایگزین سلول های کاردیومیوسیت آسیب دیده می شود، توانایی انقباض ندارد. این امر، توانایی قلب برای پمپاژ خون را کاهش داده و می تواند منجر به نارسایی احتقانی قلب شود.
نارسایی قلبی می تواند کیفیت زندگی فرد را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. پیوند قلب تنها راه درمان نارسایی قلبی است. اما از آنجایی که تعداد محدودی قلب برای اهدا وجود دارد، این امر برای بیشتر افراد امکان پذیر نیست.
پس از حمله قلبی، قلب یک انسان بالغ توانایی بازسازی کمی دارد که در سن ۲۵ سالگی حدودا ۱ درصد و در ۷۵ سالگی ۰.۴۵ درصد می باشد.
آیا قلب توانایی آسیب های ناشی از سکته را دارد؟
بر خلاف انسان، نوعی ماهی که به آن گورخرماهی گفته می شود، می تواند قلب و سایر اندام های خود را بعد از آسیب، بازسازی کند. بیش از ۷۰ درصد ژن های گورخرماهی با انسان مشترک است. این ویژگی در کنار برخی ویژگی های دیگر، گورخرماهی را به یک مدل ایده آل برای مطالعه نحوه بازسازی اندام ها تبدیل می کند که می تواند برای درمان برخی از بیماری های انسان، کمک کننده باشد.
تا همین اواخر، نحوه ترمیم عضلات قلبی آسیب دیده در گورخرماهی، به طور دقیق مشخص نبود. اما اخیرا محققان دریافته اند که پروتئینی به نام KLF1 در این فرایند نقش اصلی را دارد. پروتئین KLF1 برای تولید گلبول های قرمز نیز ضروری است. تحقیقات جدید نشان می دهد که در گورخرماهی، این پروتئین نقش مهمی در بازسازی و ترمیم عضلات آسیب دیده قلب دارد.
محققان کشف کردند که پس از آسیب به قلب، پروتئین KLF1 می تواند مسیر واکنش های متابولیک را در سلول های آسیب دیده قلب تغییر دهد. این امر منجر به تغییرات دیگری نیز می شود و این سلول ها به مرحله نابالغ تر برمی گردند. در نتیجه، سلول ها می توانند مجددا تکثیر شده و بافت آسیب دیده را ترمیم کنند. به این فرآیند، پلاستیسیته میوکارد گفته می شود.
آیا قلب بعد از سکته ترمیم میشود؟
پاسخ این سوال به احتمال زیاد مثبت است. بعد از حمله قلبی، قلب بلافاصله شروع به بهبود یافتن می کند و معمولا هشت هفته طول می کشد تا بهبود پیدا کند. ممکن است در ناحیه آسیب دیده قلب، بافت اسکار ایجاد شود که این بافت نمی تواند به اندازه بافت عضلانی سالم قلب، منقبض شود.
میزان کاهش توانایی قلب برای پمپاژ خون، به اندازه و محل بافت اسکار بستگی دارد. بیشتر افرادی که از حمله قلبی جان سالم به در می برند، تا حدودی دچار بیماری عروق کرونر (CAD) می شوند که در این صورت، برای ترمیم قلب بعد از سکته باید تغییرات زیادی در سبک زندگی خود ایجاد کنند. همچنین، احتمالا لازم است برای جلوگیری از بروز مجدد حمله قلبی، برخی داروها را مصرف کنند. این اقدامات می تواند به فرد کمک کند تا فعالیت کامل و سازنده ای داشته باشد.
برای ترمیم قلب بعد از سکته چه اقداماتی لازم است؟
پس از بروز سکته قلبی، باید وارد برنامه بازتوانی قلب شوید. پزشکان و دیگر متخصصان، این برنامه ها را اجرا می کنند و روند بهبودی قلب پس از بروز حمله قلبی را تحت نظر دارند.
علاوه بر تغییر سبک زندگی، برای اطمینان از بهبود قلب، عوامل خطر شما نیز بررسی می شوند. پزشک احتمالا در رابطه روش های کنترل این عوامل خطر با شما صحبت می کند. اهداف امکان پذیر برای کنترل عوامل خطر بیماری های قلبی عبارتند از:
- فشار خون کمتر از ۸۰/۱۳۰
- اندازه دور کمر کمتر از ۹۰ در زنان و کمتر از ۱۰۰ در مردان
- شاخص توده بدنی (BMI) بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹
- کلسترول خون کمتر از mg/dl 180
- قند خون کمتر از mg/dl 100 (در زمان ناشتا بودن)
در طول برنامه بازتوانی قلب، این موارد به طور منظم اندازه گیری و بررسی می شوند.
به قلب خود فرصت ترمیم و بازسازی بدهید
ترمیم قلب بعد از سکته زمان می برد. به همین خاطر باید به قلب خود فرصت دهید تا بهبود پیدا کند. این بدان معناست که باید روال معمول زندگی خود را اصلاح کنید و به مدت چندین هفته از برخی فعالیت ها پرهیز کنید. سپس، به تدریج روال عادی زندگی و فعالیت های روزمره خود را از سر بگیرید تا از خطر عود بیماری در امان باشید.
اگر برخی از فعالیت های روزمره شما استرس زا هستند، لازم است آن ها تغییر دهید. ممکن است بیشتر از ۳ ماه طول بکشد تا پزشک به شما اجازه بازگشت به کار و فعالیت عادی روزانه تان را بدهد. با توجه به میزان استرس زا بودن شغل شما، ممکن است لازم باشد بار کاری خود را تا حد زیادی کاهش دهید و یا به صورت پاره وقت کار کنید.
ممکن است حداقل تا یک هفته بعد از حمله قلبی، نتوانید رانندگی کنید. در صورت داشتن عوارض بیماری، این محدودیت می تواند طولانی تر نیز باشد. همچنین، پزشک احتمالا به شما توصیه می کند که به مدت حداقل ۲ تا ۳ هفته بعد از حمله قلبی، از رابطه جنسی و برخی دیگر از فعالیت های جسمانی خودداری کنید.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
