گشادی رگ قلب که نام پزشکی آن اکتازی یا آنوریسم عروق کرونری (CAE) است، به معنای وجود مناطق گشاد شده در رگهایی است که وظیفه ی خونرسانی به قلب را بر عهده دارند. این گشاد شدگی ها ممکن است تنها در یک قسمت کوچک از شریان وجود داشته، یا در موارد دیگر در بین قسمت های تنگ تر پخش شده باشند.
وجود رگ گشاد شده به این معناست که جریان خون به جای جریانی نرم، در مسیر خود در رگ پیچ و تاب خورده و به سختی به حرکت خود ادامه می دهد. این امر خطر ابتلا به آنژین پایدار در مبتلایان به اکتازی عروق کرونری را افزایش می دهد.
جریان خون سخت و کند ناشی از گشادی رگ قلب همچنین خطر بروز لخته شدگی های خونی در عروق کرونری را افزایش می دهد. در نتیجه در برخی موارد، CAE ممکن است منجر به حمله قلبی شود. بسیاری از افراد نگران این موضوع هستند که اکتازی عروق کرونری ممکن است خطر پارگی رگ های کرونری گشاد شده را افزایش دهد؛ اما بر خلاف آنوریسم در سایر نواحی بدن، این خطر برای اکتازی عروق کرونری بسیار پایین می باشد.
علت گشاد شدن رگ قلب چیست؟
علت اکثر موارد گشادی رگ قلب همچنان نامشخص است. شواهد نشان می دهد که برخی از افراد دارای پیش زمینه های ژنتیکی ابتلا به اکتازی عروق کرونری می باشند؛ به عنوان مثال افرادی که مبتلا به اختلالات بافت همبند یا مشکلات نادر التهابی مثل بیماری کاوازاکی هستند.
معمولاً گشادی رگ قلب تا زمانی که مشکل ساز نشده است، تشخیص داده نمی شود. معمولاً مشکلات ناشی گشادی رگ های قلب شامل آنژین و حمله قلبی می شود و بیماری پس از تجربه ی این مشکلات تشخیص داده می شود. تشخیص اکتازی عروق کرونری با کمک عکس برداری سی تی اسکن برای بررسی عروق قلبی (یا به طور اتفاقی در سی تی اسکن به منظور تشخیص بیماری های دیگر) یا آنژیو صورت می گیرد.
افزایش خطر تشکیل لخته های خونی در بیماران مبتلا به گشادی رگ قلب سبب شده است که برای این بیماران داروهای ضد انعقاد خون مثل آسپرین، وارفارین یا کلوپیدوگرل تجویز شود. بیشتر بیماران باید با کنترل کردن عوامل خطرزای اضافی که می تواند خطر ایجاد آترواسکلروز را بالا ببرد به فرآیند درمان خود کمک کنند. کنترل عوامل خطرزای اضافی می تواند شامل مواردی مثل ترک سیگار، کنترل فشار خون و پایین آوردن سطح کلسترول شود.
در تعداد کمی از موارد اکتازی عروق کرونری ممکن است پزشک -به علت ساختار مناطق گشاد و تنگ- ممکن است فنر یا جراحی بای پس توسط را تجویز کند.
گشادی رگ قلب چگونه تشخیص داده می شود؟
آنژیوگرافی کرونری اشعه ایکس
آنژیوگرافی قلب اشعه ایکس روش تشخیصی اصلی برای تشخیص گشادی رگ قلب می باشد که در آن با استفاده از اشعه ایکس عروق قلب شما دیده می شود. با این روش تشخیصی امکان بررسی وجود تنگی و گشادی در عروق قلب فراهم می شود.
در حین آنژیوگرافی عروق کرونری از یک ماده حاجب که توسط اشعه ی ایکس قابل رؤیت می باشد، استفاده می شود. این ماده حاجب داخل عروق قلب تزریق شده و سپس توسط دستگاه آنژیوگرافی که توانایی ساطع کردن اشعه ایکس را دارد تعداد زیادی عکس از عروق قلب گرفته می شود.
IVUS یک ابزار عالی برای بررسی اندازه ی مجرای شریان ها و همچنین، بررسی تغییرات دیواره ی شریان است. نشانه های آنژیوگرافی متلاطم و راکد شامل تأخیر در پر شدن رنگ، پدیده ی بازگشت جریان بازگشتی سگمنتال و انباشتگی منطقه ای رنگ در قسمت گشاد شده ی عروق کرونری می شود.
آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی یا MRA)
آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی روشی برای عکس برداری از رگ ها در پزشکی است. امروزه روش استاندارد جهانی تصویربرداری برای تشخیص بیماری شریان‌های کرونری «آنژیوگرافی با اشعه ایکس» است. با این حال، آنژیوگرافی با اشعه ایکس پر هزینه و دارای خطرات تشعشعی می باشد (بخصوص برای کسانی که مدام با این نوع دستگاه ها سروکار دارند)، همچنین، این روش تهاجمی تر است.
بنابراین، تحت نظر داشتن رگ های اکتازی (رگ های گشاد شده ی ناشی از بیماری اکتازی عروق کرونری) به علت نیاز به انجام آنژیوهای متعدد مشکل ساز می شود. تصویر برداری های آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) سه بعدی بدون استفاده از رنگ کانتراست با تنفس آزاد، اکثر غریب به اتفاق تصویر برداری های مناطق پروگزیمال و میانی عروق کرونری را انجام می دهند.
MRA در حال حاضر برای بررسی بیماری های شریان های کرونری نقش بالینی کلیدی ایفا کرده و در برخی موارد، نسبت به آنژیوگرافی کرونری اشعه ایکس در فرآیند بررسی رگ های آسیب دیده برتری هایی دارد. اما هنوز هم تنها به عنوان یک روش تحقیقی برای بررسی تنگی رگ های محلی استفاده می شود.
توموگرافی کامپیوتری عروق کرونری (CACT)
اخیراً از توموگرافی کامپیوتری عروق کرونری برای بررسی گشاد بود رگ قلب استفاده می شود. معمولاً اکتازی عروق کرونری در ارتباط با تغییرات آتروماتوز -بدون CAD قابل توجه- قلمداد می شود. در این تغییرات، ترومبوز به ندرت دیده شده است. ارزیابی تغییرات کنتراست با CTCA تغییرات جریان خون بررسی شده با آنژیوگرافی کلاسیک (CCA) همخوانی دارد.
با این وجود، CACT به علت دوزهای بالای پرتوهایی که در آن استفاده می شود، تکنیک مناسبی برای تحت نظر داشتن بیماران مبتلا به مشکلات کرونری نیست. پیش بینی می شود که در آینده ی نزدیک این آزمایش از نظر دوز تشعشعات اصلاح شده و به عنوان یک روش تشخیصی مهم برای بیماران قلبی استفاده شود.
درمان گشادی رگ قلب چیست؟
مطالعات پیشین، داروهای ضد انعقاد قوی را -برای اختلالات جریان خون در رگ های آسیب دیده- به عنوان درمان اصلی توصیه می کنند. با این وجود، این درمان نیازمند به روز رسانی بوده و نمی توان آن را برای تمامی بیماران توصیه کرد؛ مگر اینکه توسط تحقیقات فعلی و آینده تأیید و پشتیبانی شود.
در صورت ابتلای همزمان بیمار به اکتازی عروق کرونری (CAE) و بیماری عروق کرونری (CAD)، پیش آگاهی و درمان اکتازی عروق کرونری مانند زمانی است که بیمار مبتلا به CAD (به تنهایی) باشد. اما در صورتی که بیمار تنها مبتلا به گشادی رگ قلب باشد، پیش آگاهی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و داروهای ضد پلاکت پایه ی اصلی درمان محسوب می شوند. همچنین، برای ارتقاء و کنترل بیماری CAE، تشخیص بیماری های پیش زمینه ای که منجر به CAE شده یا روی بیماری تأثیر می گذارند بسیار مهم است.
وجود همزمان گشادی رگ قلب با گرفتگی عروق قلب در تعداد زیادی از بیماران و بروز انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی) باعث تجویز کلی آسپرین برای بیماران CAE توسط پزشکان شده است. علاوه بر این، در برخی مقالات تجویز داروهای گشاد کننده ی عروق نیز توصیه می شود. نکته ی جالب اینجاست که نیترات ها (داروهای حاوی نیترات) با ایجاد گشادی بیشتر اپی کاردیال عروق کرونر منجر به تشدید ایسکمی میوکارد می شود. بنابراین، تجویز آن برای بیمارانی که تنها مبتلا به CAE هستند توصیه نمی شود.
برای بیمارانی که با وجود درمان دارویی همچنان دچار ضایعات انسدادی و یا علائم بارز ایسکمی هستند، مداخله ی کرونری از راه پوست و/ یا جراحی می تواند گزینه ی مناسبی باشد. زیرا با این روش ها پزشک می تواند خونرسانی طبیعی عضلات قلب را بازیابی کند. در برخی موارد، پیوند بای پس عروق کرونر برای بیمارانی که مبتلا به بیماری عروق کرونری (CAD) شدید و اکتازی عروق کرونری (CAE) به طور همزمان در یک ناحیه از عروق کرونر هستند نیز ممکن است مفید باشد.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
