اندوکاردیت باکتریایی، نوعی عفونت باکتریال در لایه داخلی یا دریچه های قلب است. قلب چهار دریچه دارد و این دریچه ها، به بهبود جریان خون از طریق قلب و ریه ها به سمت تمامی نقاط بدن کمک می کنند. در صورت ابتلا به اندوکاردیت عفونی این دریچه ها نمی توانند عملکرد مناسب خود را داشته باشند و بدین ترتیب، خون رسانی به بدن توسط قلب دشوار می گردد. گاهی اوقات، قلب نمی تواند خون را به اندازه کافی پمپاژ کند. اندوکاردیت قلب یک بیماری جدی است که گاهی اوقات می تواند منجر به مرگ شود.
اندوکاردیت چیست؟
همانطور که گفتیم اندوکاریت نوعی عفونت در دریچه های قلب است . این وضعیت می تواند می تواند منجر به تجمع باکتری ها به همراه سلول ها و سایر مواد موجود در خون گردد. این توده ها اغلب وژتاسیون (vegetation – نوعی برآمدگی غیرطبیعی بر روی یکی از اعضای بدن) نامیده می شوند و می توانند با ورود به بسیاری از قسمت های بدن، مشکلاتی ایجاد نمایند.
در میان بزرگسالان، احتمال ایجاد اندوکاردیت عفونی در مردان بیشتر از زنان است. احتمال بروز این عارضه در میان افرادی که قلب سالمی دارند و فاقد سایر عوامل خطر برای ایجاد این عارضه می باشند، بسیار نادر است؛ اما این بیماری در میان افرادی که به مشکلات قلبی خاصی مبتلا بوده یا سایر عوامل خطر برای بروز آن را داشته باشند، شیوع بیشتری دارد.
در برخی موارد، علائم اندوکاردیت باکتریایی به طور ناگهانی و شدید شروع می شوند که در این صورت، به آن اندوکاردیت باکتریال حاد می گویند. در موارد دیگر، بروز علائم، با سرعت کمتری اتفاق می افتد و شدت کمتری نیز دارد؛ که در این صورت، به آن اندوکاردیت باکتریایی تحت حاد گفته می شود.
علت ایجاد اندوکاردیت عفونی چیست؟
برخی از انواع باکتری ها به طور معمول درون یا روی بدن، مانند دهان، سیستم تنفسی، روی پوست و سیستم گوارش زندگی می کنند. گاهی اوقات، این باکتری ها می توانند وارد جریان خون شوند؛ به طور مثال پس از انجام یک عمل جراحی یا دندان پزشکی که در آن پوست و سایر بافت های بدن شکافته می گردند. این باکتری ها با ورود به جریان خون، می توانند روی دیواره یا دریچه های قلب مستقر شوند.
همه انواع باکتری ها نمی توانند این نوع از عفونت را ایجاد کنند، اما بسیاری از آن ها قادر به ایجاد عفونت اندوکاردیت هستند. بیشتر موارد اندوکاردیت باکتریایی، توسط دو نوع باکتری استافیلوکوک (staph) و استرپتوکوک (strep) ایجاد می گردد.
در صورت ابتلا به مشکلات دریچه ای قلب، فرد ممکن است در معرض خطر ابتلا به اندوکاردیت باکتریایی قرار داشته باشد. مشکلات دریچه ای قلب، می توانند شرایط قرارگیری و رشد باکتری ها را بر روی این عضو تسهیل نمایند. ابتلا به اندوکاردیت باکتریایی در افرادی که قلب سالمی دارند، بسیار نادر است.
علائم اندوکاردیت قلب
اندوکاردیت قلب بسته به نوع میکروب های عفونت زا و زمینه بیماری های قلبی در فرد مبتلا، ممکن است به آرامی یا ناگهانی ایجاد شود. علائم و نشانه های اندوکاردیت می تواند در افراد مختلف، متفاوت باشد.
علائم و نشانه های شایع اندوکاردیت عبارتند از:
- درد مفاصل و عضلات
- درد قفسه سینه هنگام نفس کشیدن
- خستگی
- علائمی شبیه آنفولانزا، مانند تب و لرز
- تعریق شبانه
- تنگی نفس
- تورم در ساق پا، پاها یا شکم
- سوفل قلبی جدید یا تغییر یافته - سوفل قلبی به معنای صدای حاصل از جریان یافتن خون در قلب می باشد.
علائم و نشانه های غیر شایع اندوکاردیت، می توانند شامل موارد زیر باشند:
- کاهش وزن بدون دلیل
- وجود خون در ادرار، که ممکن است در حالت عادی قابل رویت باشد یا تنها توسط پزشک، و هنگام بررسی ادرار در زیر میکروسکوپ مشاهده شود.
- حساسیت در طحال - طحال، اندامی است که با عفونت مبارزه می کند و درست در زیر قفسه سینه و سمت چپ بدن قرار دارد.
- وجود لکه های قرمز بر کف پاها یا کف دست ها (ضایعات جانوی - Janeway lesions)
- وجود لکه های قرمز و حساس زیر پوست انگشتان دست یا پا (گره های اوسلر - Osler's nodes)
- وجود نقاط ریز بنفش یا قرمز، به نام پتشیا (petechiae - puh-TEE-kee-ee) بر بروی پوست، سفیدی چشم یا داخل دهان
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به اندوکاردیت قرار دارند؟
افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به اندوکاردیت باکتریایی هستند، شامل موارد زیر می باشند:
– افراد مبتلا به بیماری اکتسابی دریچه قلب (به عنوان مثال، بیماری روماتیسم قلبی)، از جمله افتادگی دریچه میترال همراه با نارسایی (نشت) و/یا ضخیم شدن لت های دریچه
– افرادی که نوعی دریچه مصنوعی (پروتز) در قلب خود دارند، شامل دریچه های بیوپروتز و هوموگرافت
– افراد با سابقه ابتلا به اندوکاردیت باکتریایی
– وجود برخی از نقایص مادرزادی قلبی
– بیمارانی که از دستگاه هایی مانند ضربان سازها استفاده می کنند
– بیمارانی که سیستم ایمنی سرکوب شده دارند
– مصرف مواد مخدر به روش وریدی
– کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک (HCM)
اندوکاردیت باکتریایی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک، ابتدا از بیمار در مورد علائم و سابقه پزشکی او سوال می پرسد و سپس معاینه فیزیکی انجام می دهد. همچنین، پزشک ممکن است انجام برخی آزمایشات را نیز برای فرد تجویز نماید، مانند:
- اکوکاردیوگرافی برای مشاهده دریچه ها و جریان خون در قلب
- اکوکاردیوگرافی ترنس ازوفاژیال (Transesophageal) برای مشاهده دقیق تر قلب از طریق مری
- آزمایش و کشت خون برای بررسی وجود باکتری ها و علائم التهابی
- ضربان قلب تند، محکم یا نامنظم
- الکتروکاردیوگرافی (ECG) برای تجزیه و تحلیل ریتم قلبی
- عکس برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه، برای بررسی ریه ها
- سی تی اسکن قلبی، در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر در مورد قلب
- آزمایش ادرار برای بررسی آسیب کلیوی
- MRI مغز برای بررسی آسیب های مغزی
درمان اندوکاردیت قلب
درمان اصلی برای اندوکاردیت قلب، مصرف آنتی بیوتیک ها می باشد. نوع آنتی بیوتیک مورد استفاده، به عوامل مختلفی مانند نوع باکتری آلوده کننده و وجود دریچه مصنوعی قلبی بستگی دارد.
برای درمان این عارضه، فرد باید هفته ها آنتی بیوتیک مصرف نماید. این آنتی بیوتیک ها در ابتدا به صورت IV برای بیمار تجویز می شوند و ممکن است لازم باشد که بیمار، حداقل هفته اول درمان را در بیمارستان سپری کند. پس از گذشت این دوره، ممکن است بتوان آنتی بیوتیک های IV را در خانه و با مراقبت های خانگی برای بیمار تجویز نمود. در مراحل بعدی درمان، فرد می تواند از آنتی بیوتیک های خوراکی استفاده کند.
در صورت شدید بودن آسیب دریچه های قلبی، ممکن است فرد به جراحی دریچه قلب نیاز داشته باشد. این جراحی، برای ترمیم یا تعویض دریچه قلب آسیب دیده انجام می گیرد؛ به علاوه، فرد ممکن است برای کمک به رفع اندوکاردیت نیز به جراحی نیاز داشته باشد. این امر در صورتی انجام می شود که آنتی بیوتیک ها، به اندازه کافی در بهبود عفونت موثر نباشند.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
