تنگی دریچه میترال یا تنگی میترال به معنی باریک شدگی دریچه ی میترال قلب می‌باشد. این عارضه باعث می شود که دریچه میترال قلب به درستی باز نشود و جریان خون در قسمت اصلی پمپاژ قلب(بطن چپ) مسدود گردد. در نتیجه این اتفاق، فرد احساس خستگی و تنگی نفس می کند.
علت اصلی این بیماری میترال یک بیماری عفونی به نام تب روماتیسمی می‌باشد که ناشی از عفونت‌های استرپتوکوکی می‌باشد. تب روماتیسمی که در کشورهای در حال توسعه رایج می‌باشد، می‌تواند دریچه میترال را زخمی کند. تنگی دریچه میترال درمان‌نشده می‌تواند منجر به عوارض قلبی جدی شود.
تنگی دریچه میترال چیست؟
تنگی میترال باریک شدن دریچه میترال است که جریان خون را از دهلیز چپ قلب به بطن چپ کنترل می کند. بطن چپ محفظه پمپاژ اصلی قلب شماست. هنگامی که دریچه میترال شما به درستی کار نمی کند، جریان خون فشار ایجاد می کند، دهلیز چپ بزرگ می شود و مایعات وارد ریه ها می شوند.
علائم تنگی دریچه میترال
شما ممکن است با وجود داشتن تنگی دریچه میترال احساس بیماری نکنید یا کمترین علائم را به مدت چندین دهه برای این بیماری داشته باشید. این عارضه معمولا با گذر زمان به آهستگی پیشرفت می‌کند. در صورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه نمایید:
- تنگی نفس به ویژه هنگام ورزش کردن یا دراز کشیدن
- خستگی به ویژه در هنگام افزایش فعالیت بدنی
- متورم شدن یک یا هردو پا
- تپش قلب- ضربان قلب سریع و نامنظم
- سرگیجه یا غش کردن
- سرفه‌های خونی
- احساس ناراحتی یا درد در قفسه‌ی سینه
ممکن است علائم تنگی میترال در هر زمانی که ضربان قلب افزایش می‌یابد مثل ورزش کردن، ظاهر گشته و یا افزایش یابد. ضربان قلب سریع ممکن است با این علائم همراه باشد. یا ممکن است در اثر بارداری یا سایر استرس‌های وارده به بدن، مانند عفونت‌ها، ایجاد شود.
در تنگی دریچه‌ی میترال فشار ذخیره شده در قلب به سمت ریه ها برگشته و درنتیجه باعث تجمع مایعات(گرفتگی) و تنگی نفس می‌شود. در کشورهای توسعه‌یافته علائم تنگی نفس در سنین ۱۵ تا ۴۰ سالگی ظاهر می‌شود، اما ممکن است در هر سنی حتی کودکی نیز بروز کند. همچنین ممکن است تنگی دریچه میترال علائمی ایجاد کند که پزشک حین معاینه و آزمایش بیمار به آنها پی ببرد. که این علائم شامل موارد زیر است:
- سوفل قلبی
- تجمع مایعات در ریه‌ها
- ریتم نامنظم قلبی(آریتمی)
برای تنگی میترال باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده‌ی خستگی یا تنگی نفس در حین فعالیت بدنی، تپش قلب یا درد قفسه‌ی سینه با پزشک خود برای گرفتن وقت ویزیت تماس بگیرید. اگر علائمی نداشتید و تنگی دریچه میترال برای شما تشخیص داده شد، با پزشک خود در مورد ارزیابی‌های بعدی صحبت کنید.
علت تنگی دریچه میترال قلب
علت‌های تنگی دریچه‌ی میترال شامل موارد زیر می‌باشند:
تب روماتیسمی
یکی از عارضه‌های استپرتوکوک گلو می‌باشد، تب روماتیسمی می‌تواند به دریچه میترال آسیب بزند. تب روماتیسمی شایع‌ترین علت بیماری تنگی دریچه‌ی میترال می‌باشد و با افزایش ضخامت یا بهم چسبیدن فلپ‌ها باعث آسیب دریچه میترال می‌شود. علائم و نشانه‌های این بیماری ممکن است تا سال‌ها بروز نکند.
رسوبات کلسیم
با افزایش سن، رسوبات کلسیم می‌تواند در اطراف حلقه‌ی دریچه‌ی میترال(آنولوس) انباشته شوند که در یکسری موارد می‌تواند باعث تنگی دریچه‌ی میترال گردد.
رسوبات کلسیم
با افزایش سن، رسوبات کلسیم می‌تواند در اطراف حلقه‌ی دریچه‌ی میترال(آنولوس) انباشته شوند که در یکسری موارد می‌تواند باعث تنگی دریچه‌ی میترال گردد.
سایر علت‌ها
در موارد نادری، نوزاد با دریچه‌ی میترال باریک متولد می‌شود که با گذر زمان می‌تواند مشکلاتی را برای فرد ایجاد کند. از سایر علت‌های دیگر می‌توان به اشعه‌پراکنی به قفسه سینه و برخی بیماری‌های اتوایمیون مثل لوپوس اشاره کرد.
قلب چگونه کار می‌کند؟
قلب، مرکز سیستم گردش خون بدن، از چهار محفظه تشکیل شده‌است. دو محفظه‌ی فوقانی(دهلیزها) خون را دریافت می‌کنند و دو محفظه‌ی پایین(بطن‌ها) خون را پمپاژ می‌کنند. چهار دریچه‌ی قلب با باز و بسته شدن اجازه می‌دهند که خون در یک جهت در قلب انسان جریان یابد. دریچه‌ی میترال- که بین دو محفظه در سمت چپ قلب شما قرار دارد- شامل دو فلپ بافتی به نام لت می‌باشد.
دریچه‌ی میترال توسط جریان خون از دهلیز چپ به بطن چپ باز می‌شود. سپس فلپ‌ها بسته می‌شوند تا ازبرگشت خونی که به بطن چپ منتقل شده‌است، جلوگیری کنند. دریچه‌ی قلب معیوب، نمی‌تواند به طور کامل باز یا بسته شود.
مطلب مرتبط: قلب انسان چند دریچه دارد و چطور کار می کند؟
عوامل خطر تنگی دریچه میترال
امروزه تنگی دریچه میترال قلب کمتر از گذشته دیده می‌شود چرا که شایع‌ترین علت آن، یعنی تب روماتیسمی در ایالات متحده نادر شده‌است. اگرچه در کشورهای درحال توسعه، تب روماتیسمی همچنان یک مشکل می‌باشد. عوامل خطر برای تنگی میترال شامل موراد زیر هستند:
- سابقه‌ی قبلی تب روماتیسمی
- عفونت‌های استرپتوکوکی درمان‌نشده
عوارض تنگی دریچه میترال
تنگی دریچه میترال مانند سایر بیماری‌های قلبی می‌تواند قلب بیمار را تحت فشار قرار داده و جریان خون را کاهش دهد. تنگی میترال درمان‌نشده می‌تواند منجر به عوارضی مانند موارد زیر گردد:
فشارخون ریوی
این مورد وضعیتی ست که فشار در شریان‌هایی که خون را از قلب به ریه می‌برند، افزایش می‌یابد و باعث می‌شود قلب بیشتر کار کند.
دریچه میترال تنگ در مسیر جریان خون اختلال به وجود می‌آورد که باعث افزایش فشار در ریه‌ها شده و تجمع مایعات رخ می‌دهد. تجمع مایعات، سمت راست قلب را تحت فشار قرار داده و منجر به نارسایی قلب راست می‌شود. زمانی که خون و مایعات به ریه برمی‌گردند، می‌توانند باعث ایجاد یک بیماری به اسم ادم ریوی شوند. که این بیماری می‌تواند باعث تنگی نفس و گاها سرفه‌های خلط دارخونی شود.
تجمع فشار به خاطر تنگی دریچه میترال باعث بزرگ شدن محفظه‌ی فوقانی سمت چپ قلب بیمار(دهلیز) می‌شود.
فیبریلاسیون دهلیزی
کشش و بزرگ شدن دهلیز چپ قلب بیمار ممکن است باعث بی‌نظمی ریتم قلبی شود که در محفظه‌ی فوقانی قلب آشفته و به سرعت می‌تپد.
لخته‌های خونی
فیبریلاسیون دهلیزی درمان‌نشده می‌تواند باعث تشکیل لخته‌های خونی در محفظه‌ی بالایی سمت چپ قلب بیمار شود. لخته‌ی خونی از قلب بیمار جداشده و به سایر قسمت‌های بدن می‌رود و مشکلات جدی اعم از سکته‌ی مغزی ایجاد می‌کند.سکته‌ی مغزی زمانی رخ می‌دهد که لخته‌ی خون رگ مغزی را مسدود کند.
درمان تنگی دریچه میترال
درمان تنگی میترال با توجه به علائم و شدت بیماری می تواند متفاوت باشد. اگر شما هیچ علائم خاصی ندارید و تشخیص پزشک، تنگی دریچه میترال خفیف است، شما ممکن است به هیچ درمانی نیاز نداشته باشید.
درمان دارویی تنگی میترال
اگر تنگی دریچه میترال شما مشکل ساز شد و علائمی را ایجاد کرد، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. این داروها بیماری را درمان نمی کنند، اما در کنترل علائم و درمان آنها بسیار مؤثر هستند. انواع داروهایی که پزشک ممکن است تجویز کند عبارتند از:
-داروهای ضد انعقاد، یا داروهای رقیق کننده ی خون، برای کاهش خطر لخته شدن خون
-دیورتیک ها، این دارو با افزایش میزان خروجی ادرار، مانع از تجمع مایع در بدن شما می شود.
-داروهای ضد آریتمی، برای درمان تپش قلب نامنظم
-مسدود کننده های بتا، برای کاهش ضربان قلب
والوولوپلاستی (بالن)
پزشک شما ممکن است تنگی دریچه میترال را به وسیله ی والوولوپلاستی بالن درمان کند. این عمل در مواردی که درمان دارویی جواب ندهد و دریچه ی میترال شما آنقدر آسیب ندیده که نیاز به جراحی باشد، به کار گرفته می شود. در طی این عمل، پزشک یک کاتتر مجهز به بالن را از طریق شریان ها به قلب شما می رساند.
زمانی که بالن به دریچه ی میترال رسید، پزشک با باد کردن آن دریچه را گشاد می کند. در برخی موارد، ممکن است نیاز باشد که این روش را بیش از یک بار انجام دهید.
جراحی میترال
برخی از بیماران، نیاز به جراحی دریچه ی میترال دارند. پزشک شما می تواند با جراحی دریچه ی میترال، عملکرد این دریچه را بهبود ببخشد. در صورتی که دریچه ی میترال شما قابل ترمیم نبود، پزشک آن را با یک دریچه ی جدید جایگزین خواهد کرد.
این دریچه ی جدید می تواند طبیعی (از جسد گاو، خوک یا انسان) یا مکانیکی (ساخته شده به وسیله ی انسان) باشد. قبلا در مقاله ای به صورت کامل عمل تعویض دریچه قلب را توضیح داده ایم.
آیا تنگی دریچه میترال خطرناک است؟
در صورتی که تنگی دریچه ی میترال، به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود، مشکلات بسیار جدی ای ایجاد می کند. رایج ترین این عوارض، مشکل آریتمی است. فیبریلاسیون دهلیزی، که در آن دهلیز بالایی قلب دچار لرزش می شود هم یکی دیگر از مشکلات رایجی است که در پی تنگی میترال اتفاق می افتد. اندوکارد و سکته ی قلبی از دیگر عوارض جدی این بیماری است.
تنگی میترال همچنین می تواند ریه های شما را تحت تأثیر قرار دهد. تجمع مایعات در ریه ها، ورم ریه و فشار خون بالای شریانی در ریه از جمله مشکلاتی هستند که به علت باریک شدن میترال اتفاق می افتند.
پیشگیری از تنگ شدن دریچه میترال قلب
بهترین راه پیشگیری از تنگی دریچه میترال، پیشگیری از شایع‌ترین علت آن، یعنی تب روماتیسمی می‌باشد. این کار را با اطمینان می‌توانید با مراجعه‌ی خود و فرزندان‌تان به پزشک در مورد گلودرد انجام دهید. عفونت‌های درمان‌نشده‌ی گلودرد می‌تواند به بیماری تب روماتیسمی تبدیل گردد. خوشبختانه استرپتوکوک گلو معمولا به راحتی توسط آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
