رگ ها عروق خونی هستند که خون سرشار از اکسیژن را به سرتاسر بدن می رسانند. عروق قلب از نوک پا تا مغز را خون رسانی می کنند. رگ های سالم دیواره های داخلی صافی داشته و جریان خون را به آسانی از خود عبور می دهند. در این میان، برخی افراد به گرفتگی عروق قلب دچار می شوند. انسداد عروق قلب در اثر تجمع ماده ای به نام پلاک در دیواره داخلی رگ به وجود می آید.
پلاک می تواند جریان خون را کاهش داده و در برخی موارد عروق را به طور کامل مسدود کند. گرفتگی عروق کرونری به طرز چشم گیری احتمال بروز حمله قلبی، سکته مغزی و حتی مرگ را افزایش می دهند. به دلیل وجود این خطرات، ضرورت دارد که افراد صرف نظر از سن خود، از عوامل بروز پلاک در رگ ها و روش های درمانی جهت پیشگیری از رخداد عواقب جدی آگاهی داشته باشند.
در این مقاله، درباره علل و علائم گرفتگی رگ قلب و همچنین روش های درمانی آن صحبت خواهیم کرد.
علت گرفتگی رگهای قلب چیست؟
علت گرفتگی رگهای قلب، پلاک هایی است که در نتیجه سبک زندگی نا سالم در رگها جمع می شوند. پلاک های موجود بر دیواره داخلی رگ ها از مواد مختلفی تشکیل شده که در جریان خون گردش می کنند. این مواد شامل کلسیم، چربی، کلسترول، ضایعات سلولی و فیبرین می شوند.
فیبرین ماده ای است که در انعقاد خون کاربرد دارد. سلول های دیواره رگ در پاسخ به تشکیل پلاک تکثیر شده و مواد اضافی را ترشح می کنند که انسداد رگ ها را بدتر می کند.
در اثر رشد رسوبات پلاک، عارضه ای به نام آترواسکلروزیس یا تصلب شرایین به وجود می آید. این بیماری سبب تنگی و سفت شدن رگ ها می شود. با اینکه متخصصان از علت شروع تصلب شرایین مطلع نیستند، اما به نظر می رسد که فرایند از آسیب بافت پوششی دیواره رگ ها شروع می شود. این آسیب که می تواند رسوب پلاک را رقم زند معمولا ناشی از موارد زیر است:
بالا بودن کلسترول بد و پایین بودن کلسترول خوب در خون
مقادیر بالای کلسترول بد یا لیپو پروتئین کم چگال (LDL) علت اصلی گرفتگی رگهای قلب است. با این حال، این مورد تنها عامل نیست. همه افراد در خون خود مقادیری کلسترول خوب یا لیپو پروتئین پر چگال دارند. متخصصان بر این باورند که کلسترول خوب می تواند مقداری از کلسترول بد موجود در پلاک را جدا کرده و جهت از بین بردن به کبد ببرد.
ابتلا به فشار خون بالا خطر تشکیل پلاک رگی را بیشتر و سفت شدن دیواره رگ های مسدود شده را تسریع می کند.
مصرف سیگار
مصرف سیگار به نظر می رسد که خطر ابتلا به سفتی رگ های قلب، پا ها و آئورت را افزایش می دهد. آئورت بزرگ ترین رگ در بدن است.
دیابت
دیابت یا افزایش قند خون نیز یک عامل مهم دیگر در گرفتگی رگهای قلب است. حتی افراد غیر دیابتی که دارای قند خون بالا هستند نیز در معرض خطر بالای تشکیل پلاک رگی قرار دارند. از جمله این افراد می توان به مبتلایان سندرم متابولیک اشاره کرد.
دیگر علل گرفتگی رگهای قلب شامل سابقه خانوادگی، استرس، سبک زندگی بی تحرک و چاقی می شوند. آگاهی یافتن از سابقه پزشکی خانواده خود بسیار مهم است. با اینکه پلاک ها اغلب در سال های کودکی یا نوجوانی شروع به تشکیل شدن می کنند اما گرفتگی عروق قلب در سنین میانسالی یا پس از آن مشاهده می شود.
علائم گرفتگی رگ قلب
در بسیاری از موارد، گرفتگی رگ ها تا زمانی که رویداد بزرگی همچون حمله قلبی یا سکته مغزی را رقم نزند، علامتی از خود نشان نمی دهد. در مواقع دیگر، مخصوصا گرفتگی بیش از ۷۰ درصد رگ، پلاک رگ می تواند بروز علائم زیر را در پی داشته باشد:
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- تپش قلب
- ضعف یا گیجی
- حالت تهوع
- تعریق
اولین علامت گرفتگی عروق قلب درد قفسه سینه یا همان آنژین است که می تواند در اثر کاهش جریان خون رونده به قلب به وجود آید. کاهش جریان خون ناشی از تشکیل پلاک در رگ های منتهی به قلب است. گرفتگی رگ ها در بیماری رگ های کاروتید می تواند سبب بروز پیش زمینه سکته مغزی شود که با نام حمله ایسکمیک موقت شناخته می شود. حملات ایسکمیک موقت می توانند با علائم زیر همراه باشند:
- احساس ضعف یا بی حسی در یک طرف بدن
- عدم توانایی حرکت دادن یک دست یا پا
- از دست دادن دید در یک سمت
- بریده بریده حرف زدن
انسداد رگ ها در بیماری عروق محیطی می تواند سبب بروز موارد زیر شود:
- درد پا
- تاخیر در التیام زخم های پا
- سردی پا
- گانگرن
خطرات گرفتگی عروق قلب چیست؟
دلیل گرفتی رگ قلب به محل تجمع پلاک ها بستگی دارند. گرفتگی رگ قلب می تواند به بیماری های متعددی از جمله موارد زیر منجر شود:
بیماری عروق کرونری
تشکیل پلاک در رگ های حامل خون رونده به قلب منجر به بیماری رگ های کرونری یا بیماری قلبی می شود. بیماری رگ های کرونری می تواند سبب درد در قفسه سینه یا تنگی نفس شده و حملات قلبی را در پی داشته باشد. حملات قلبی اولین عامل مرگ و میر در ایالات متحده آمریکا هستند.
بیماری عروق کاروتید
رگ های کاروتید در دو طرف گردن قرار داشته و خون پر اکسیژن را به مغز می رسانند. تجمع پلاک رگی در رگ های کاروتید می تواند به سکته مغزی منجر شود.
بیماری عروق محیطی
در صورتی که پلاک در عروق خونی حامل خون به پا ها تشکیل شود، جریان خون پر اکسیژن رونده به پا ها کاهش می یابد. در نتیجه این وضعیت، بیمار درد، بی حسی یا عفونت جدی را در پا های خود تجربه خواهد کرد.
گرفتگی عروق قلب از چه طریقی تشخیص داده می شود؟
چندین آزمایش برای تشخیص تشخیص گرفتگی عروق قلب وجود دارد. پزشک با توجه به علائم و سابقه پزشکی بیمار آزمایش مناسب برای تشخیص این گرفتگی ها را تعیین می کند. از جمله این آزمایش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غربالگری کلسترول
- تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه
- تصویر برداری سی تی اسکن
- سونوگرافی
- اکو کاردیوگرام و یا تست استرس ورزش
- الکترو کاردیوگرام
- تصویر برداری MRI یا PET
- آنژیوگرافی
گرفتگی عروق کرونری چگونه درمان می شود؟
انواع مختلفی از روش ها برای پیشگیری و درمان گرفتگی عروق قلب وجود دارند. آنچه که پزشک برای کاهش و پیشگیری از گرفتن رگ ها تجویز می کند به شدت بیماری و سابقه پزشکی فرد بستگی دارد. از جمله موارد تجویزی می توان نمونه های زیر را نام برد:
تغییر در سبک زندگی
داشتن یک سبک زندگی سالم جهت مدیریت پلاک رگی و درمان گرفتگی رگ ها ضروری است. نمونه های زیر از جمله تغییراتی هستند که می توان در سبک زندگی ایجاد کرد:
- مصرف یک رژیم غذایی که سرشار از میوه ها و سبزیجات بوده و مقدار شکر، قند های ساده، چربی های اشباع و کلسترول ها در آن اندک است.
- حفظ وزن مناسب
- عدم مصرف سیگار
- ورزش منظم
- مدیریت میزان استرس
- پایین نگه داشتن فشار و کلسترول خون
- پایین نگه داشتن قند خون
فرایند های مداخله ای یا جراحی
در برخی موارد، امکان دارد جراحی برای درمان گرفتگی رگ های قلب و پیشگیری از تجمع بیشتر پلاک ها الزامی باشد. این فرایند ها موارد زیر را در بر می گیرند:
- استنت گذاری: یک لوله کوچک به نام استنت جهت حفظ مقدار مناسب جریان خون در رگ جایگذاری می شود. در این فرایند یک کاتتر، استنت را از طریق رگ پا تا به قلب حمل کرده و در ناحیه انسداد جایگذاری می کند.
- جراحی بای پس: در این جراحی، رگ هایی از دیگر نواحی بدن برداشته شده و جهت احیای جریان خون پر اکسیژن و رونده به اندام هدف، به رگ مسدود شده پیوند داده می شوند.
- بالون آنژیوپلاستی: در این فرایند با استفاده از یک ابزار مخصوص پلاک مسدود کننده رگ به دیواره این رگ فشرده شده و انسداد کامل یا نسبی رگ مبتلا باز می شود.
مصرف دارو
تعدادی از دارو ها می توانند به کنترل برخی عوامل مرتبط با تجمع پلاک در رگ ها کمک کنند. موارد زیر از این دسته دارو ها هستند:
- دارو های کاهنده کلسترول خون
- دارو های کاهنده فشار خون
- آسپرین و دیگر دارو های رقیق کننده خون که خطر تشکیل لخته خونی را کاهش می دهند.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
