آمبولی ریه لخته خونی در ریه است که از قسمت دیگر بدن (معمولا دست یا پا) به جریان خون رسیده و در رگ های ریه گیر کرده است. درنتیجه انسداد جریان خون به ریه، سطح اکسیژن در ریه پایین می آید و فشار خون رگ های ریه بالا می رود.
در صورت تشکیل و ابقای لخته خون در رگ، ترومبوز رخ می دهد. اگر لخته خون از جداره رگ جدا شود و به قسمت دیگری از بدن برود، آمبولی رخ داده است. با روش های ساده می توانید از آمبولی ریه جلوگیری کنید. ما در این مطلب این روش ها را معرفی می کنیم.
روش های جلوگیری از آمبولی ریه
بهترین راه برای جلوگیری از آمبولی ریه این است که احتمال تشکیل لخته خون و ترومبوز رگ را به حداقل برسانیم. از جمله عوامل پرخطر تشکیل لخته خون می توان به عدم تحرک در طولانی مدت، سابقه خانوادگی ترومبوز یا آمبولی ریه، سن بالای ۶۰، انواع خاص سرطان، مصرف سیگار و مصرف قرص ضد بارداری یا هورمون درمانی اشاره کرد. تحرک داشتن، قطع مصرف سیگار و تحرک داشتن تا جای ممکن خطر ابتلا به آمبولی ریه را کاهش می دهد.
فعالیت فیزیکی روزانه
اگر کار شما به نحوی است که هر روز باید ساعت های طولانی پشت میز بنشینید، پزشکان توصیه می کنند مرتب از جای خود بلند شوید، به بدنتان کش و قوس بدهید، وقت استراحت بگیرید و کمی راه بروید و حین نشستن پاهایتان را دراز کنید و به آن حرکت دهید. همین چند روش ساده باعث افزایش و تقویت جریان خون می شود.
نکات مربوط به سفر و جلوگیری از آمبولی ریه
ما در سفرهای طولانی با ماشین و هواپیما به ناچار باید در یک پوزیشن بنشینیم ولی پزشکان توصیه می کنند تا جای ممکن راهی برای حرکت دادن به بدن پیدا کنیم. از روی هم قرار دادن پا به مدت طولانی بپرهیزید.
در هواپیما، زانوها را بالا بیاورید و به مچ پا نرمش دهید تا جریان خون در حالت نشسته متوقف نشود و در صورت امکان، از جا بلند شوید و راه بروید. اگر با ماشین سفر می کنید، هر از گاهی برای استراحت توقف کنید و به بدنتان کش و قوس دهید.
کم آبی خطر تشکیل لخته خون را بالا می برد. مصرف آب کافی بسیار مهم است؛ مخصوصا اگر چند ساعت بی حرکت مانده باشید. برای جلوگیری از آمبولی ریه تا جای ممکن آب بنوشید و برای دستشویی و کش و قوس دادن به پا، در مسیر سفر توقف کنید.
به علاوه، پزشکان توصیه می کنند در سفرهای طولانی جوراب ساق بلند بپوشید تا از تجمع خون در پا جلوگیری شود.
تحرک بعد از جراحی
معمولا قبل و بعد از جراحی به افرادی که در معرض خطر تشکیل لخته خون قرار دارند داروی ضد انعقاد خون یا رقیق کننده تجویز می شود تا در دوران نقاهت و استراحت طولانی در تخت، خطر تشکیل لخته خون پایین بیاید. پزشکان و پرستاران توصیه می کنند به محض اینکه خطر تحرک بعد از جراحی از بین رفت، از جا بلند شوید و راه بروید.
کنترل وزن
اضافه وزن به رگ های پا فشار مضاعف وارد می کند که منجر به جریان خون ناقص و تشکیل لخته خون می شود. اگر اضافه وزن دارید، کاهش یکی دو کیلو به کاهش فشار خون و افزایش جریان خون کمک می کند.
ترک سیگار
یکی از روش های پیشگیری از آمبولی ریه، ترک سیگار است. مواد شیمیایی موجود در سیگار به گلبول ها و عروق خون آسیب می زند و خطر ترومبوز و آمبولی ریه را بالا می برد. متخصصان واقفند که ترک سیگار کار ساده ای نیست، اما راهکارهای مختلفی برای ترک این عادت وجود دارد که اگر شخص واقعا مصمم باشد، می تواند از آنها استفاده کند.
مکمل های هورمونی
هورمون درمانی یا قرص های ضد بارداری، مخصوصا در صورت داشتن اضافه وزن یا مصرف سیگار، خطر تشکیل لخته خون و آمبولی ریه را بالا می برند.
استروژن، که معمولا در مکمل های هورمونی و قرص های ضد بارداری وجود دارد، باعث افزایش تولید برخی مواد شیمیایی می شود که به تشکیل لخته خون دامن می زنند و درنتیجه، احتمال ترومبوز بالا می رود. به علاوه، این مکمل ها در افزایش تعداد پلاکت (که از به هم پیوستن گلبول های خون و تشکیل لخته به وجود می آید) هم نقش دارند.
شواهد نشان می دهد پروژستین باعث انبساط رگ ها و تجمع خون در رگ می شود که خطر تشکیل لخته را به دنبال دارد.
جلوگیری از ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT)
از آنجا که آمبولی ریه معمولا ناشی از ترومبوز سیاهرگیی عمقی است، انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از این وضعیت ضروری به نظر می رسد.
درصورتی که به علت بیماری در بیمارستان تحت درمان باشید، تیم پزشکی اقدامات لازم برای جلوگیری از ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی را انجام می دهد. به محض اینکه تحرک بعد از جراحی خطری نداشته باشد، بیمار باید حرکت کند یا ورزش های مناسب پا را انجام دهد.
از جمله راهکارهای جلوگیری از ترومبوز در سفرهای طولانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوشیدن لباس گشاد و راحت
- کش و قوس دادن به پا: هر نیم ساعت پا و انگشتان پا را خم و راست کنید
- در صورت امکان راه بروید
- جوراب مخصوص پرواز بپوشید
- به اندازه کافی آب بنوشید
پیشگیری از آمبولی ریه با جوراب واریس
جوراب ساق بلند باعث می شود خون با سرعت بیشتر در بدن جریان پیدا کند. استفاده از جوراب واریس تنها درصورتی که تجویز پزشک باشد بلامانع است.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
