بیماری عروق محیطی (که همچنین با نام بیماری شریان محیطی نیز شناخته می شود) یک مشکل رایج مربوط به گردش خون است که در آن تنگی عروق باعث گرفتگی عروق پا می شود. زمانی که شما به بیماری عروق محیطی (PAD) مبتلا می شوید، دست ها و پاهای شما (مخصوصاً پاها) اندازه ی کافی خون مورد نیاز خود را به دریافت نمی کنند. همین امر می تواند منجر به بروز علائمی مثل پا درد در زمان راه رفتن شود.
همچنین، بیماری شریان محیطی می تواند نشانه ی تجمع پسماند های چربی در عروق (چربی خون) باشد. این بیماری ممکن است باعث تنگی عروق و کاهش جریان خون به پاها و -در برخی موارد- دستان شما شود. بیماری عروق محیطی معمولاً با ورزش کردن، داشتن یک رژیم غذایی سالم و ترک دخانیات (از هر نوع) به طور کامل درمان می شود.
علائم گرفتگی عروق پا
بسیاری از مبتلایان به گرفتگی عروق پا علائمی ندارند یا دچار علائم خفیف هستند. با این حال، برخی از بیماران دیگر در زمان راه رفتن پا درد را تجربه می کنند. علائم مربوط به پا درد شامل درد عضلانی یا گرفتگی در پاها یا دستان است که با فعالیت هایی مثل راه رفتن تحریک می شود؛ اما بعد از چند دقیقه استراحت این درد از بین می رود. ناحیه ی درد مربوط به محل گرفتگی یا تنگی شریانی می باشد. درد ساق پا رایج ترین ناحیه برای پا دردهای بیماری عروق محیطی است.
شدت پا دردهای مربوط به بیماری عروق محیطی بسیار متغیر است (از ناراحتی های خفیف تا ناتوان کننده). درد شدید می تواند عملیات راه رفتن یا سایر فعالیت های فیزیکی را برای شما دشوار کند. نشانه ها و علائم بیماری عروق محیطی شامل موارد زیر می شوند:
- گرفتگی های دردناک در یک یا هر دو طرف کنار لگن (پهلو)، کشاله ران و ساق پا بعد از برخی از فعالیت ها مثل راه رفتن یا بالا رفتن از پله ها
- بی حسی یا ضعف پاها
- سردی در پایین یا مچ پا، مخصوصاً در مقایسه با پای دیگر
- زخم روی انگشتان، مچ یا سایر نقاط پا که بهبود پیدا نمی کند.
- تغییر رنگ پوست در پاها
- ریزش مو یا رشد کندتر موهای پاها و انگشتان پا
- براق شدن پوست پاها
- عدم وجود نبض یا ضعیف بودن نبض در پاها
- اختلال نعوظ در مردان
- درد بازوها در زمان فعالیت، مثل نوشتن، کارهای دستی و ...
در صورت پیشرفت بیماری عروق محیطی شما حتی ممکن است در زمان استراحت هم درد را حس کنید. در برخی موارد این درد آنقدر شدید می شود که خواب شما را مختل می کند. آویزان کردن پاها روی لبه ی تخت و قدم زدن آرام ممکن است به طور موقت درد شما را تسکین دهد.
علت گرفتگی عروق پا چیست؟
رایج ترین علت بیماری عروق محیطی، گرفتگی عروق (رگ هایی که خون را از قلب خارج می کنند) می باشد. این بیماری آترواسکلروز (تصلب شریان) نامیده می شود. آترواسکلروز زمانی اتفاق می افتد که مواد درون جریان خون شما (مثل چربی یا کلسترول) پلاک تشکیل داده و در عروق شما انباشته شوند.
پلاک ها معمولاً از چربی تشکیل می شوند و در ابتدا مومی شکل هستند. این مواد به آرامی و طی مدت زمان طولانی تشکیل شده و شما متوجه این روند نمی شوید. به مرور زمان تجمع پلاک ها باعث سخت و تنگ شدن عروق شما می شود. این امر شباهت زیادی به لوله کشی ساختمان های فرسوده دارد.
همانطور که می دانیم زمانی که لوله های ساختمان دچار گرفتگی باشد، آب به کندی تخلیه می شوند و لوله ها در خطر بسته شدن قرار می گیرند. وجود پلاک در رگ های شما به طور مشابه باعث کند شدن جریان خون شده و بدن شما اکسیژن کافی را دریافت نمی کند.
علت تجمع پلاک در رگ ها مشخص نیست؛ اما پزشکان عقیده دارند که گرفتگی عروق پا به آرامی ایجاد می شود و ممکن است شروع آن از کودکی فرد باشد.
چه عواملی باعث گرفتگی عروق پا می شوند؟
اگر دچار بیماری های قلبی هستید، ۳۳ درصد بیشتر از سایرین در معرض خطر گرفتگی عروق پا قرار دارید. موارد دیگری که می توانند این خطر را در شما افزایش دهند عبارتند از:
- بالا رفتن سن (۵۰ سال به بالا)
- دیابت
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- اضافه وزن
- فعالیت کم
- سیگار کشیدن
درمان گرفتگی عروق پا
پزشک ممکن است با چند توصیه ی ساده به تسکین علائم و پیشگیری از پیشرفت گرفتگی عروق پا کمک کند. این توصیه ها شامل موارد زیر می شود:
- کلسترول (چربی خون) و فشار خون خود را کنترل کنید.
- سطح قند خون خود را کنترل کنید (به خصوص اگر مبتلا به دیابت هستید).
- یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.
- ورزش کنید.
- سیگار و هرگونه دخانیات را ترک کنید.
در برخی موارد شما ممکن است برای درمان بیماری عروق محیطی به درمان های پزشکی نیاز داشته باشید. گزینه های درمانی عبارتند از:
آنژیوپلاستی
در این روش از یک کاتتر (یک شلنگ نازک و انعطاف پذیر) مجهز به یک بالن کوچک استفاده می شود. پزشک ابتدا کاتتر را وارد شریان شما کرده و سپس آن را به سمت گرفتگی هدایت می کند. بعد از قرار گرفتن بالن در ناحیه آسیب دیده، پزشک آن را به آرامی باد می کند و به این ترتیب پلاک ها را از دیواره ی رگ ها جدا می کند.
در نتیجه رگ مسدود شده باز می شود و دوباره جریان خون به آن ناحیه بر می گردد. پزشک همچنین ممکن است با قرار دادن یک لوله ی توری شکل به نام استنت در ناحیه مسدود شده، از بسته شدن مجدد آن جلوگیری کند.
درمان دارویی
مصرف داروی سیلوستازول در برخی موارد می تواند علائم ناشی از بیماری شریانی محیطی را کاهش دهد. پنتوکسی فیلین از دیگر داروهایی است که به گردش خون ضعیف کمک می کند. پزشک شما همچنین ممکن است آسپرین یا سایر داروهای ضد انعقاد را برایتان تجویز کند. در برخی موارد نیز داروهایی برای کاهش کلسترول، فشار خون یا قند خون توصیه می شود.
عمل جراحی
در صورت نیاز پزشک می تواند جریان خون را توسط عمل بای پس به اطراف ناحیه مسدود شده منتقل کند. این بدین معنا است که با ایجاد یک انشعاب توسط یک پیوند عروقی، ناحیه گرفتگی و تنگی شریان دور زده می شود (بای پس) یا اینکه میانبری توسط پیوند عروقی برای خونرسانی ایجاد خواهد شد.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت