دایسکشن آئورت زمانی اتفاق می افتد که دیواره داخلی آئورت دچار پارگی شود. آئورت، شریان اصلی بدن است که خون حاوی اکسیژن و مواد غذایی را از قلب به سراسر بدن می رساند. دایسکشن آئورت، یک وضعیت تهدید کننده حیات است که به تشخیص و درمان فوری نیاز دارد. روش های درمان دایسکشن آئورت شامل عمل جراحی و دارو درمانی می باشد.
دایسکشن آئورت چیست؟
آئورت، شریان اصلی بدن است که خون غنی از اکسیژن را از قلب به سایر اندام های بدن می رساند. دیواره آئورت از سه لایه تشکیل شده است:
- لایه داخلی (intima)
- لایه میانی (media)
- لایه بیرونی (adventitia)
دایسکشن آئورت وضعیتی است که در آن یک شکاف در لایه داخلی آئورت ایجاد می شود. در این حالت، خون به درون شکاف نفوذ کرده و پارگی گسترش می یابد. این امر منجر به جدا شدن لایه های داخلی و میانی دیواره آئورت می شود. به دنبال نشت خون بین لایه های آئورت، ممکن است جریان خون طبیعی در سایر قسمت های بدن کند و یا متوقف شود. همچنین ممکن است آئورت به طور کامل پاره شود.
رگ آئورت کجاست؟
آئورت بزرگترین شریان بدن است که در سراسر تنه امتداد دارد. آئورت از محفظه اصلی پمپاژ قلب (بطن چپ) شروع می شود. سپس از میانه قفسه سینه به سمت بالا می رود که به آن آئورت صعودی می گویند. سپس در زیر قاعده گردن قوس آئورت را ایجاد می کند و به سمت پایین امتداد می یابد.
سپس در قفسه سینه، آئورت توراسیک (آئورت نزولی) در ادامه قوس آئورت وجود دارد و در شکم به آئورت شکمی تبدیل می شود. آئورت شکمی در زیر ناف به دو شریان دیگر به نام شریان ایلیاک مشترک راست و چپ تقسیم می شود.
انواع بیماری دایسکشن آئورت
دو نوع بیماری دایسکشن آئورت وجود دارد:
نوع A:
این نوع دایسکشن، در قسمت ابتدایی آئورت (آئورت صعودی) و نزدیک به قلب اتفاق می افتد و می تواند مرگ آور باشد. دایسکشن نوع A معمولاً به عمل جراحی فوری برای ترمیم و یا تعویض بخش ابتدایی آئورت که دچار پارگی شده است (آئورت صعودی) نیاز دارد. این نوع دایسکشن، شایع تر از دایسکشن نوع B است و شکاف ایجاد شده، معمولاً در تمام طول آئورت امتداد می یابد.
نوع B:
دایسکشن نوع B در نواحی پایین تر آئورت (آئورت نزولی) و دورتر از قلب ایجاد می شود. دایسکشن نوع B معمولاً از آئورت شکمی گسترش می یابد، اما بخش ابتدایی آئورت نزولی یعنی آئورت سینه ای را درگیر نمی‌کند.
با توجه به محل پارگی ایجاد شده، ممکن است دایسکشن نوع B به عمل جراحی فوری نیاز نداشته باشد. در صورتی که پارگی، خونرسانی به اندام ها را متوقف کند، بیمار باید فورا تحت عمل جراحی قرار بگیرد. عمل جراحی معمولاً با استفاده از یک دستگاه استنت گذاری در آئورت انجام می شود.
علائم دایسکشن آئورت
رایج ترین مشخصه بیماری دایسکشن آئورت، بروز ناگهانی آن است. دایسکشن آئورت ممکن است در هر زمانی (هنگام فعالیت، در زمان استراحت و یا در خواب) رخ دهد.
علائم شایع دایسکشن آئورت، شامل موارد زیر می باشد:
- تنگی نفس
- درد ناگهانی شدید و تیز در قفسه سینه یا در ناحیه بالای کمر که به صورت احساس پارگی یا فرو کردن چاقو توصیف می شود.
- غش کردن یا سرگیجه
- فشار خون پایین
- سوفل دیاستولیک قلب
- نبض ضعیف و سریع
- تعریق شدید
- گیجی
- فقدان بینایی
- علائم سکته مغزی، مانند ضعف یا فلج عضلانی در یک طرف بدن، اشکال در تکلم
بیماری دایسکشن آئورت یک وضعیت مرگ آور و خطرناک است. حدود ۴۰ درصد از بیماران، در اثر پارگی کامل آئورت و خونریزی، بلافاصله جان خود را از دست می دهند. تا زمانی که بیمار تحت درمان قرار نگیرد، احتمال مرگ می تواند ۱ تا ۳ درصد در ساعت باشد.
علت دایسکشن آئورت
دایسکشن آئورت به دلیل ضعیف شدن دیواره آئورت ایجاد می شود. بسته به اینکه کدام قسمت آئورت دچار پارگی شده، دایسکشن آئورت دو حالت دارد:
– نوع A: در این حالت، بخشی از آئورت که از قلب خارج می شود دچار پارگی شده است. پارگی ممکن است در آئورت صعودی رخ دهد که ممکن است تا شکم امتداد پیدا کند. این نوع دایسکشن، شایع تر و خطرناک تر است.
– نوع B: در این نوع دایسکشن، پارگی فقط در آئورت نزولی ایجاد شده و ممکن است تا ناحیه شکمی نیز امتداد یابد.
درمان دایسکشن آئورت
بعد از تشخیص دایسکشن آئورت، مداخلات پزشکی لازم انجام شده و هدف، کنترل پارگی و درمان هر گونه عارضه است. برای کنترل پارگی، فشار خون تا حد امکان کاهش می یابد. همچنین، در صورت لزوم، عمل جراحی انجام شده و هر گونه عارضه ناشی از دایسکشن آئورت، درمان می شود.
درمان با کنترل فشار خون
برای کاهش فشار خون بیمار، داروهای بتا بلاکر (که به کاهش ضربان قلب و فشار خون کمک می کنند) معمولاً اولین داروهای تجویزی هستند. در صورتی که مصرف داروهای بتا بلاکر امکان پذیر نباشد، اغلب از مسدود کننده های کانال کلسیم مانند دیلتیازم یا وراپامیل استفاده می شود.
از آنجایی که درد می تواند منجر به افزایش فشار خون شود، بیماران معمولا به داروهای مسکن مانند مورفین نیاز دارند. در صورتی که مصرف این داروها برای کنترل فشار خون موثر واقع نشود، داروهای دیگری مانند آنزیم مبدل آنژیوتانسین و یا داروهای فشار خون داخل وریدی تجویز می شوند.
درمان با عمل جراحی ترمیم دایسکشن آئورت
همه ی بیماران مبتلا به دایسکشن حاد آئورت، باید توسط جراح قلب و عروق ارزیابی شوند. بیمارانی که دچار دایسکشن آئورت صعودی می باشند (دایسکشن نوع A)، نیاز به عمل جراحی فوری دارند. دایسکشن آئورت نزولی (دایسکشن نوع B) اغلب با مصرف دارو قابل درمان است و عمل جراحی معمولا توصیه نمی شود. اما در صورتی که دایسکشن به سرعت بدتر شده و آئورت پاره شود، و یا خونرسانی به اندام های حیاتی کاهش یابد، ممکن است عمل جراحی مورد نیاز باشد.
عمل جراحی اورژانسی برای ترمیم دایسکشن آئورت، یک عمل تهاجمی و بسیار دشوار است. طی این عمل، پزشک جراح قسمتی از آئورت که دایسکشن در آن ایجاد شده را برداشته و آن را با یک گرافت (پیوند) مصنوعی جایگزین می کند. به طور متوسط، احتمال مرگ ناشی از دایسکشن حاد نوع A تقریباً ۲۰ درصد می باشد و در برخی از بیمارانی که مشکلات جدی تر دارند، این احتمال بسیار بالاتر است.
مطلب مرتبط: ترمیم دایسکشن آئورت توراسیک، خطرناک ترین عمل قلب
جراح همچنین می تواند با استفاده از یک استنت، دایسکشن آئورت را ترمیم کند. پیوند استنت به صورت اندووسکولار (درون عروقی) انجام می شود. در این روش، جراح با ایجاد یک برش در کشاله ران، استنت را به محل دایسکشن آئورت هدایت و در آن محل جایگذاری می کند. این روش در حال حاضر به عنوان یک روش جایگزین جراحی در برخی بیماران مبتلا دایسکشن نوع B انجام می شود.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
