سوراخ قلب یا VSD نقصی در سپتوم (دیواره) بین بطن راست و چپ است. سپتوم دیواری است که سمت چپ و راست قلب را از هم جدا می کند. سوراخ قلب در بزرگسالان و نوجوانان شیوع کمتری دارد چراکه در بسیاری از موارد سوراخ ایجاد شده خود به خود بسته می شود. اما این مشکل، شایع ترین بیماری مادرزادی قلبی در نوزادان محسوب می شود. در این مقاله، به علائم و روش های درمان سوراخ قلب در افراد بالغ اشاره می پردازیم.
سوراخ قلب چیست؟
سوراخ قلب (VSD) از جمله نقص های شایع قلبی است که در هنگام تولد (مادرزادی) دیده می شود. این سوراخ در دیواره ای که بطن های زیرین قلب را از هم جدا می کند، رخ می دهد و عبور خون از سمت چپ به سمت راست را ممکن می سازد. پس از آن خون غنی از اکسیژن به جای پمپ شدن به بدن، به ریه ها پمپ می شود و باعث می شود قلب بیشتر کار کند.
سوراخ های کوچک سپتوم بین بطنی ممکن است اختلالی ایجاد نکند و بسیاری از VSD های کوچک بطور خود به خود بسته می شوند. سوراخ های متوسط یا بزرگتر ممکن است برای جلوگیری از عوارض در اوایل زندگی نیاز به ترمیم جراحی داشته باشند.
علائم سوراخ قلب در بزرگسالان و نوزادان چیست؟
علائم و نشانه های سوراخ قلب شدید اغلب در چند روز، یا هفته ها و یا ماه های اول زندگی کودک خود را نشان می دهند. علائم سوراخ قلب در نوزاد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغذیه ضعیف و رشد کم
- تنفس سریع یا تنگی نفس
- زود خسته شدن
ممکن است شما و پزشکتان در بدو تولد متوجه علائم سوراخ بودن قلب نشوید. در صورتی که این نقص کوچک باشد، علائم ممکن است تا اواخر دوران کودکی – یا حتی هیچ وقت- ظاهر نشوند. علائم و نشانه ها بسته به اندازه سوراخ و سایر نقایص قلبی همراه با آن متفاوت است.
اگر پزشک در زمانی که با گوششی پزشکی به صدای قلب گوش می دهد متوجه صداهای غیرمعمول (سوفل قلب) شود، ممکن است در ابتدا به نقص قلبی مشکوک شود. گاهی اوقات می توان وجود سوراخ در قلب را پیش از تولد نوزاد با سونوگرافی تشخیص داد.
گاهی اوقات سوراخ قلب تا رسیدن فرد به سنین بزرگسالی تشخیص داده نمی شود. علائم و نشانه های سوراخ قلب در بزرگسالان می تواند شامل تنگی نفس یا سوفل قلبی باشد که پزشک هنگام گوش دادن به صدای قلب می شنود.
عوارض سوراخ قلب در بزرگسالان چیست؟
وجود سوراخ های بزرگ در قلب در بزرگسالان شایع نیست، اما در صورت وجود می تواند باعث تنگی نفس شود. اکثر بزرگسالان سوراخ های کوچکی در قلب خود دارند که معمولاً به دلیل عدم پرکاری قلب و ریه ها علامتی ندارند. در معاینه فیزیکی، VSD های کوچک سوفل شدیدی ایجاد می کنند. حتی VSD های کوچک نیز ممکن است گاهی اوقات عامل عفونتی به نام اندوکاردیت شوند.
اگر سوراخ قلب بسیار کوچک باشد خود به خود بسته می شود؟
بسیاری از کودکانی که VSD داشتند نیازی به جراحی یا درمان های دیگر نداشتند و بسیاری از این نقایص خود به خود بسته شدند. بزرگسالانی که به آن‌ها گفته بودند “سوراخی در قلب آن ها وجود دارد” و این سورخ به خودی خود بسته شده بود، عموماً هیچ سوفلی نداشتند و نوار قلب آن ها طبیعی بود.
اگر در این موارد اکو قلب انجام شود، ممکن است در محل قرارگیری VSD برآمدگی به نام آنوریسم تیغه بطنی را نشان دهد. اگر آنوریسم پس از بسته شدن سوراخ قلب به عنوان یافته ای مورد انتظار تشخیص داده نشود، می تواند منجر به نگرانی و انجام آزمایشات غیر ضروری شود.
آیا سوراخ قلب خطرناک است و باید بسته شود؟
بستن سوراخ های کوچک عموماً تنها در مواقعی توصیه می شود که موجب بروز اندوکاردیت عفونی قلبی شود، یا محل سوراخ بودن قلب عملکرد یکی از دریچه ها را تحت تأثیر قرار دهد. اگر سوراخ بزرگ باشد، فشار ریه ها تعیین کننده این است که آیا این نقص می تواند در بیمار بالغ بسته شود یا خیر. انجام جراحی در افرادی که فشار ریوی پایینی آن ها پایین است سودمند خواهند بود؛ در افرادی که فشار ریوی آن ها بالا است این کار ممکن است مؤثر، و یا بدون تأثیر باشد.
عمل بستن سوراخ قلب چگونه است؟
عمل بستن سوراخ قلب معمولاً به عنوان یک عمل قلب باز با برش قفسه سینه انجام می شود و باید توسط جراح متخصص در نقایص مادرزادی قلب بزرگسالان انجام شود. جراح سوراخ را با بخیه (ترمیم اولیه) یا با استفاده از تکه پارچه مش (ترمیم ثانویه) می بندد.
عوارض بعد از عمل سوراخ قلب چیست؟
بیمارانی که سوراخ کوچکی در قلب خود دارند، ریسک اندکی در ابتلا به عفونت قلبی به نام اندوکاردیت دارند. دریچه آئورت نیز ممکن است دچار نشتی شود و باید تحت نظر باشد. اگر نقص سپتوم بطنی به طور کامل و بدون نشتی بسته شود، خطر عفونت بعدی، یا همان اندوکاردیت حداقل است. در مواردی نادر ممکن است ریتم های غیرطبیعی قلبی رخ دهد.
در برخی افراد ممکن است قدرت انقباض عضله قلب پس از بستن سورخ کمتر شود. در صورتی که در نتیجه ضعف ماهیچه قلب نارسایی قلبی ایجاد شود، عموماً داروهای کمک کننده به پمپاژ بهتر قلب، داروهایی برای کنترل فشار خون داروهای مدر و برای کنترل تجمع مایعات تجویز می شود.
آیا بستن سوراخ قلب بدون جراحی ممکن است؟
برخی از مراکز قلب، از تکنیک مبتنی بر کاتتر برای بستن برخی از سوراخ های قلب استفاده می کنند. در این روش غیر جراحی، لوله باریک و بلندی (کاتتر) به داخل رگ خونی واقع در کشاله ران وارد شده و به سمت محل نقص قلب هدایت می شود. مداخله گر که از طریق کاتتر کار می کند، سوراخ را با استفاده از یک دستگاه مسدود کننده می بندد. پس از قرارگیری دستگاه در جای مناسب، کاتتر خارج می شود.
مراقبت های بعد از درمان سوراخ قلب
پیگیری پزشکی
متخصص قلب باید به طور مرتب شما را معاینه کند. اگر VSD شما کوچک است یا در دوران کودکی بسته شده است و هیچ مشکل دیگری تشخیص داده نشده است، احتمالاً انجام ویزیت در هر ۳-۵ سال کافی است.
انجام آزمایشات قلب و مصرف دارو
تنها در صورت بروز نارسایی قلبی (که بسیار نادر است) یا پرفشاری ریوی ممکن است نیاز به مصرف دارو وجود داشته باشد. در صورت نیاز متخصص قلب می تواند با انجام آزمایشات غیرتهاجمی شما را تحت نظر داشته باشد. این آزمایشات شامل الکتروکاردیوگرام، مانیتور هولتر، تست استرس ورزش و اکوکاردیوگرام است. این روش ها الزام به انجام روش های بیشتر مانند کاتتریزاسیون قلب را بیان خواهند کرد.
محدودیت در فعالیت
اکثر بیماران الزامی به محدود کردن فعالیت خود ندارند. با این حال در صورت داشتن پرفشاری ریوی یا عدم پمپاژ قلب مانند گذشته، ممکن است لازم باشد فعالیت خود را به استقامت و تحمل خود محدود کنید. متخصص قلب در تعیین نیاز یا عدم نیاز به محدود کردن فعالیتتان به شما کمک خواهد کرد.
بارداری بعد از بستن سوراخ قلب
زمانی که سوراخ قلب بسته می شود و هیچ گونه پرفشاری ریوی دیده نمی شود، خطر بارداری اندک است. در صورتی که سوراخ باز بماند، لازم است با متخصص قلب مشورت انجام شود. بجز در موارد پرفشاری ریوی، بارداری به خوبی قابل تحمل است، اما پیش از اقدام به بارداری باید نسبت به خطراتی که مادر و کودک را تهدید می کند کاملاً آگاهی یافت. برای کسب اطلاعات بیشتر به بخش های مربوط به بارداری و مشاوره ژنتیک مراجعه کنید.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
