فشار خون بالا (هایپرتنشن) زمانی اتفاق می افتد که قلب به طور مستمر برای خون رسانی به اندام ها -از طریق شریان ها- نیاز به فشار بیش از حد عادی داشته باشد. از آنجایی که قلب افراد مبتلا به فشار خون بالا برای خون رسانی باید سخت تر کار کند، فشار خون بالا می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، نارسایی و سکته قلبی را افزایش دهد. همچنین، تنگ تر بودن رگ های خونی در افراد مبتلا به فشار خون بالا، باعث بالا رفتن خطر سکته ی مغزی، بیماری های کلیوی و از دست دادن بینایی در این افراد می شود.
دلایل متعددی برای افزایش فشار خون وجود دارد. برخی از عوامل بالا برنده فشار خون عبارتند از: مصرف کافئین، استرس یا اضطراب شدید، مصرف برخی از داروها مثل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، ترکیب برخی از داروها، مواد مخدر، درد ناگهانی یا شدید، کم آبی بدن و فوبیای بیمارستان (پدیده ی ترس از روپوش پزشکی!).
چه چیزهایی فشار خون را بالا میبرند؟
عامل بالا برنده فشار خون به نوع فشار خون بالا بستگی دارد: فشار خون اولیه یا ثانویه. احتمالاً شما در مورد تأثیر استفاده ی نمک و غذاهای شور روی فشار خون شنیده اید. علت این امر انباشته شدن میزان آب اضافی در زمان مصرف نمک بوده، که فشار بیشتری به رگ ها و قلب شما وارد می کند.
اما موارد شناخته شده ای مثل نمک، نگرانی و عصبانیت، تنها دلایل شکل گیری فشار خون بالا نیست. همچنین، با وجود اینکه افراد به عوامل بالا رفتن موقتی فشار خون اهمیت چندانی نمی دهند، اما حضور دائمی آنها در سبک زندگی شما، مانند هر علت دیگری یک خطر جدی محسوب می شوند.
مصرف بالای قند
برخلاف چیزی که تصور می شود، مصرف بالای شکر می تواند حتی بیشتر از نمک برای فشار خون شما خطرناک باشد. این امر در شکرهای فرآوری شده مثل شربت ذرت با فروکتوز بالا خطر جدی تری را متوجه شما خواهد کرد. افرادی که در رژیم غذایی روزانه ی خود از مقادیر بالای قند و شکر استفاده می کنند، افزایش مقادیر بالا و پایین فشار خون را تجربه خواهند کرد.
به عنوان مثال، مصرف یک لیوان نوشیدنی ساده دارای شکر می تواند به فشار خونی به اندازه ی فشار سیستولیک ۱۵ (عدد بالا، این عدد نشان دهنده ی حداکثر فشاری است که خون شما به دیواره شریانها هنگام ضربان قلب وارد میکند) روی فشار خون دیاستولیک ۹ (عدد پایین، نشان دهنده حداقل فشاری است که خون شما به دیواره شریانها هنگام استراحت قلب وارد میکند) ایجاد کند.
تنهایی
تنهایی به معنای تعداد دوستان کم یا زیاد نیست، بلکه احساس عدم ارتباط با دیگران را بیان می کند. به گونه ای که نمی توان آن را با موارد جزئی تری مثل استرس یا افسردگی تعریف کرد. تأثیر این مورد با گذر زمان شدیدتر می شود: در یکی از تحقیقات صورت گرفته، افرادی که احساس تنهایی می کردند، پس از ۴ سال دچار افزایش چشمگیری در سطح فشار خون شده اند.
محققین بر این باورند که انواع احساساتی مثل ترس از پس زده شدن، نا امیدی و نگرانی از امنیت شخصی می تواند تأثیری مستقیم روی عملکرد داخلی بدن و بالا رفتن فشار خون داشته باشد.
آپنه خواب
مبتلایان به آپنه خواب، به میزان بیشتری در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا و سایر مشکلات قلبی قرار دارند. زمانی که تنفس شما در هنگام خواب دچار مشکل شود، سیستم عصبی شما ماده ای شیمیایی ترشح می کند که به طور ناخواسته باعث بالا رفتن فشار خون می شود.
همچنین، آپنه خواب باعث می شود که اکسیژن ورودی به بدن کمتر شده، و در نتیجه دیواره ی رگ های خونی آسیب ببیند. این امر باعث تضعیف آمادگی بدنی شما برای کنترل فشار خون می شود.
کمبود پتاسیم
یکی از عوامل بالا برنده فشار خون کمبود پتاسیم در بدن است. کلیه های شما برای حفظ تعادل سطح مایعات در بدن به ذخایر کافی سدیم و پتاسیم نیاز دارند. بنابراین، حتی اگر شما رژیم غذایی مناسب و کم نمک داشته باشید، اما سبزیجات، میوه، لوبیا، لبنیات و ماهی مصرف نکنید، باز هم ممکن است دچار فشار خون بالا شوید.
با وجود اینکه هنوز این باور وجود دارد که موز بهترین منبع پتاسیم است، اما موارد دیگری مثل بروکلی، اسفناج و سایر سبزیجات هم به همان میزان می توانند پتاسیم مورد نیاز روزانه ی شما را تأمین کنند.
مشکلات تیروئید
زمانی که این غده به اندازه ی کافی هورمون تیروئید ترشح نکند، ضربان قلب شما کند و شریان های شما خشک تر خواهد شد. همچنین، سطح پایین هورمون تیروئید، سبب افزایش سطح کلسترول بد LDL می شود، که همین امر یکی دیگر از عوامل خشک شدن شریان ها می باشد.
خون از این رگ های سفت شده، سریع تر می گذرد و با فشار به دیواره ها، فشار خون را بالاتر خواهد برد. همچنین، سطح بالای هورمون تیروئید (که مشکلی نادر می باشد) نیز با بالا بردن ضربان قلب شما می تواند فشار خون را افزایش دهد.
نگه داشتن ادرار
یکی دیگر از عوامل بالا برنده فشار خون که کمتر مورد توجه قرار می گیرد، تخلیه نکردن به موقع ادرار می باشد. تحقیقات نشان می دهد فشار خون در افرادی که ۳ ساعت از آخرین ادرارشان می گذرد، در مقایسه با حالتی که مثانه به تازگی تخلیه شده باشد، بالاتر است.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
تمامی داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن و آسپرین می توانند باعث افزایش فشار خون شوند. این امر ربطی به این موضوع ندارد که آیا شما مبتلا به فشار خون بالا یا سایر مشکلات زمینه ای آن هستید یا خیر! تأثیر این داروها معمولاً ناچیز است، اما در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد.
کم آبی بدن
زمانی که سلول های بدن شما آب کافی در اختیار نداشته باشند، رگ های خونی تنگ تر می شوند. علت این امر دستور مغز به غده ی هیپوفیز برای ترشح مواد شیمیایی تنگ کننده می باشد. همچنین، کلیه ادرار کمتری تولید می کند تا میزان آب بدن را حفظ کند. در نتیجه، مویرگ های قلب و مغز شما بیشتر تحت فشار قرار می گیرند.
داروهای هورمونی ضد بارداری
قرص ها، داروهای تزریقی و سایر موارد هورمونی ضد بارداری منجر به تنگ شدن رگ های خونی می شوند. در نتیجه احتمال افزایش فشار خون در زمان مصرف آنها وجود دارد. این احتمال در زنان بالای ۳۵ سال دچار اضافه وزن و سیگاری بیشتر است.
با بررسی سالانه ی فشار خون، می توانید خیال خود را از این بابت راحت کنید و در صورتی که تأثیری در فشار خون خود مشاهده کردید، با استفاده از داروی جایگزین با دوز کمتر استروژن فشار خون خود را به حالت عادی برگردانید.
حرف زدن
در هر سن و هر شرایطی حرف زدن می تواند روی فشار خون شما تأثیر بگذارد. هر چه فشار خون حالت استراحت شما بالاتر باشد، تأثیر حرف زدن نیز روی آن بیشتر است. البته، به نظر می رسد موضوع و بار احساسی مکالمه علت این تأثیر باشد؛ نه تکان خوردن دهان!
داروهای ضد افسردگی
داروهایی که مواد شیمیایی مغز مثل دوپامین، نورپینفرین و سروتونین را هدف قرار می دهند می توانند در کنار حالت روحی شما، باعث افزایش فشار خون نیز بشوند. چند نمونه از این داروها عبارتند از: ونلافاکسین (افکسور)، باز دارنده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)، داروهای ضد افسردگی تری سایکلیک (سه حلقه ای) و فلوکستین (پروزاک یا سارافم).
اگر شما لیتیوم یا سایر داروهایی که روی سروتین تأثیر می گذارند را مصرف می کنید، مصرف همزمان داروهایی مثل مهار کننده های باز جذب سروتین (SSRIs) می تواند میزان سروتین و فشار خون شما را افزایش دهد.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت