کلسترول ماده ای مومی شکل است که در رگ های خونی ساخته می شود. برخلاف تصور عامه، کلسترول برای بدن کاملاً مضر نیست. در حقیقت، داشتن مقادیر نرمال کلسترول ضروری است و حتی می تواند سلامتی را بهبود بخشد. در این مقاله قصد داریم انواع کلسترول خوب و بد را به شما معرفی کنیم و روش های کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب را شرح دهیم.
انواع کلسترول خوب و بد چیست؟
دو نوع کلسترول مهم وجود دارد:
۱- اچ دی ال کلسترول یا لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
۲- ال دی ال کلسترول یا لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL).
لیپوپروتئین ها از مولکول های چربی و پروتئین ساخته شده اند و کلسترول را در خون حمل می کنند. برای متخصصان قلب، LDL کلسترول اهمیت بیشتری نسبت به HDL کلسترول دارد. دانستن تفاوت این دو نوع کلسترول مهم است.
به طور قراردادی، به HDL کلسترول خوب و به LDL کلسترول بد گفته می شود. این نامگذاری به این دلیل است که کلسترول خوب می تواند کلسترول را به کبد منتقل کند. در آنجا مقادیر اضافی کلسترول، قبل از تجمع در سرخرگ ها و ایجاد پلاک، از جریان خون خارج شده و دفع می شود.
از طرف دیگر، کلسترول بد را مستقیماً به سرخرگ ها آورده و مقادیر اضافی کلسترول، در سرخرگ ها رسوب می کند. این رسوبات که پلاک نامیده می شوند، با گذشت زمان می توانند منجر به گرفتگی عروق قلب شوند. تجمع پلاک حتی ممکن است بروز سکته قلبی و سکته مغزی را در پی داشته باشد.
تری گلیسیرید ها، جزء سوم کلسترول را تشکیل می دهند. اگر کالری دریافتی بیشتر از نیاز بدن باشد ، کالری اضافی در بدن تبدیل به تری گلیسیرید شده و در خون ذخیره می شود. تجمع تری گلیسیرید ها در جریان خون، خطر حمله قلبی را افزایش می دهد.
مقادیر نرمال کلسترول خوب و بد چند است؟
بسیاری از مردم از کلسترول LDL بالا رنج می برند. بنابراین، اطلاع از میزان کلسترول خون اهمیت زیادی دارد. با مراجعه به پزشک و بررسی آزمایش خون، می توان اندازه کلسترول و سایر عوامل خطرساز در خون را بررسی کرد .
مقادیر کلسترول بد کمتر از ۱۰۰ نرمال تلقی می شود. میزان کلسترول خوب در خون می بایست حداقل ۴۰ (در زنان ۵۰) و یا بیشتر باشد. میزان تری گلیسرید مطلوب ۱۵۰ و پایین تر است. میزان کلی چربی خون، یعنی مجموع مقادیر HDL، LDL و تری گلیسرید نباید بیشتر از ۲۰۰ باشد و در صورت بالا بودن، بهتر است توسط پزشک بررسی شود.
کلسترول HDL یا کلسترول خوب چگونه عمل می کند؟
کلسترول خوب از طریق کبد از بدن دفع می شود. بنابراین می تواند از تجمع کلسترول در سرخرگ ها و ایجاد پلاک جلوگیری کند. در نتیجه، خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهد. این نوع کلسترول، خوب محسوب می شود و هرچه مقادیر آن در خون بیشتر باشد، بهتر است.
سطح مطلوب HDL خون، در زنان بالاتر از ۵۵ mg/dl و در مردان بالاتر از ۴۵ mg/dl می باشد. هرچه میزان HDL خون بالاتر باشد، خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و سکته مغزی کاهش می یابد.
راه های افزایش سطح کلسترول خوب
اگرچه میزان HDL خون تا حدودی تحت تاثیر ژنتیک است، اما می توان سطح کلسترول خوب را از طریق راه های زیر افزایش داد:
– اجتناب از مصرف سیگار: تحقیقات نشان می دهد که ترک سیگار می تواند HDL را افزایش دهد.
– داشتن رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی کم چرب و سرشار از فیبر نیز می تواند سطح HDL را نسبتاً بالا ببرد.
– ورزش های هوازی: ورزش نیز می تواند تأثیرات مثبتی بر سطح کلسترول خوب داشته باشد. این ورزش های هوازی می تواند فعالیت های ساده ای از جمله افزایش میزان پیاده روی هفتگی (البته پیاده روی به منظور ورزش و فعالیت بدنی، نه قدم زدن) باشد.
برخی از داروهای استاتین (مثل قرص آتورواستاتین) نیز می توانند سطح HDL را به طور متوسط افزایش دهند. اگرچه این دارو ها اصولا برای کاهش کلسترول بالا استفاده می شوند. همه گزینه های درمانی موجود، باید با مشورت پزشک انتخاب شوند. نکته مهم این است که HDL بالا شما را از اثرات نامطلوب LDL بالا محافظت نمی کند.
کلسترول بد چگونه عمل می کند؟
کلسترول LDL، کلسترول بد محسوب می شود. LDL، کلسترول را به رگ های خونی منتقل می کند. این کلسترول ممکن است در دیواره سرخرگ ها انباشته شده و باعث تشکیل پلاک شود. پلاک ها می توانند منجر به تصلب شرایین شوند.
این وضعیت در نهایت ممکن است باعث کاهش خونرسانی به عضلات قلب (بیماری عروق کرونر)، ماهیچه های پا (بیماری عروق محیطی) و یا انسداد ناگهانی یکی از شریان های قلب یا مغز شود که منجر به سکته قلبی و مغزی می شود. بسیاری از مردم دارای کلسترول LDL بالا هستند. میزان کلسترول خون از طریق آزمایشات خون قابل اندازه گیری است و می بایست چک شود.
هرچه میزان کلسترول بد در خون کمتر باشد، بهتر است. در صورت مبتلا نبودن به بیماری تصلب شرایین یا دیابت، سطح LDLکمتر از mg/dl 130 نرمال است. در افرادی که کلسترول توتال بالا، دیابت یا بیماری تصلب شرایین دارند، سطح کلسترول نباید بیش از ۱۰۰ mg/dlو یا حتی mg/dl70 باشد.
عواملی همچون چاقی، دور کمر زیاد، سبک زندگی کم تحرک، مصرف بیش از حد گوشت قرمز، لبنیات پر چرب، چربی های اشباع، چربی های ترانس و غذاهای فرآوری شده می توانند منجر به کلسترول LDL بالا شوند.
راه های کاهش کلسترول بد
داشتن سبک زندگی سالم و تغییر رژیم غذایی مهم ترین راه های جلوگیری و یا کاهش LDL بالا هستند. داشتن رژیم غذایی کم چرب، ورزش منظم، حفظ وزن ایده آل و کاهش اندازه دور کمر می توانند اولین گام های موثر برای ایجاد یک سبک زندگی بهتر و سالم تر باشند.
در برخی موارد، اگر ایجاد تغییرات در سبک زندگی برای رسیدن به سطح مطلوب کلسترول کافی نباشد، ممکن است پزشک داروهای کاهش دهنده کلسترول مانند استاتین را تجویز کند. افرادی که بدون نسخه از داروهای گیاهی و یا طب آیورودا برای کاهش کلسترول استفاده می کنند نیز باید ابتدا با پزشک مشورت کنند.
به ندرت ممکن است سطح کلسترول بد بسیار بالا در خون ژنتیکی بوده و در نسل های بعدی به ارث برسد. این وضعیت که هیپرکلسترولمی خانوادگی نامیده می شود، ناشی از یک جهش ژنتیکی است که توانایی کبد را برای دفع کلسترول اضافی بدن کاهش می دهد.
این اختلال می تواند منجر به سطوح بسیار بالای LDL و حمله قلبی یا سکته مغزی در سنین پایین شود. این افراد ممکن است برای پیشگیری و یا درمان بیماری های قلبی عروقی، به درمان های پزشکی به خصوصی نیاز داشته باشند.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
