ضربان قلب پایین که با نام برادی کاردی نیز شناخته می شود، اغلب در افراد مسن دیده می شود. این پدیده همیشه یک مشکل نیست اما در برخی موارد نیازمند درمان است. همزمان با پیر شدن بدن، سیستم الکتریکی قلب نیز در برخی موارد دچار فرسودگی می شود که در نتیجه آن پایین بودن ضربان قلب اتفاق می افتد.
در صورتی که ضربان قلب پایین با علائم همراه نباشد، نیازی به نگرانی نیست. با این حال، شناخت علائم غیر طبیعی و تماس با پزشک در صورت بروز آن ها مفید است. در این مقاله، در مورد علت پایین بودن ضربان قلب و نحوه تشخیص و درمان آن صحبت می کنیم.
برادی کاردی یا پایین بودن ضربان قلب چیست؟
برادی کاردی آهستگی بیش از حد ضربان قلب است که بر اساس سن و وضعیت جسمانی فرد تعیین می شود. برای مثال، افراد مسن بیشتر مستعد ابتلا به برادی کاردی هستند. به طور کلی، ضربان قلب پایین در افراد بالغ به ضربان قلب کمتر از ۶۰ بار در دقیقه گفته می شود. البته، موارد استثنایی همچون موارد زیر وجود دارند:
- ضربان قلب در هنگام خواب می تواند به کمتر از ۶۰ بار در دقیقه برسد.
- افراد ورزشکار یا فعال از نظر فیزیکی اغلب در هنگام استراحت ضربان قلبی کمتر از ۶۰ بار در دقیقه دارند.
ضربان قلب پایین چند است؟
پزشکان ضربان قلب کمتر از ۶۰ بار در دقیقه را آهسته بیان می کنند. فرد مبتلا به برادی کاردی حتی در هنگام بیداری و فعالیت نیز ضربان قلبی کمتر از ۶۰ بار در دقیقه خواهد داشت. تعداد ضربان قلب نرمال برای افراد بالغ در هنگام بیداری ۶۰ تا ۱۰۰ تپش در دقیقه است. این مقدار در هنگام خواب به طور طبیعی به ۴۰ تا۶۰ بار دقیقه کاهش می یابد.
آیا پایین بودن ضربان قلب خطرناک است؟
در اغلب افراد جوان، ورزشکاران حرفه ای و کسانی که به طور متداول ورزش می کنند، ضربان قلب کمتر از ۶۰ نیز طبیعی و سالم در نظر گرفته می شود. داشتن ضربان قلب آهسته، بودن هر گونه علائم جانبی مسئله ای نیست. با این حال، نادیده گرفتن علائم خود گاهی اوقات می تواند به مشکلات جدی تری منجر شود. در صورتِ تجربه هر کدام از علائم زیر به همراه آهستگی ضربان قلب باید با پزشک خود مشورت کرد:
- کمبود انرژی
- استقامت پایین
- گیجی
- ضعف
- درد قفسه سینه
- سردرگمی و مشکلات حافظه
- فلوتر یا تپش قلب
در صورتی که افت ضربان قلب در حدود ۳۰ سالگی بروز دهد، امکان نرسیدن مقدار کافی اکسیژن به مغز، غش کردن، احساس سبکی در سر و تنگی نفس وجود خواهد داشت. همچنین، ممکن است خون در حفرات قلبی تجمع یافته و سبب نارسایی احتقانی قلب شود.
ضربان قلب خطرناک چند است؟
همانطور که در مقاله ضربان قلب نرمال توضیح داده ایم، تعداد ضربان ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه برای یک انسان بالغ طبیعی است. اگر ضربان قلب شما پایین تر یا بالا تر از این محدوده است، ممکن است نشان از یک مشکل قلبی باشد.
ضربان قلب پایین خطرناک
خطرناک بودن ضربان قلب پایین بیشتر بستگی به علائم شما دارد تا عدد ضربان. برای مثال ممکن است ضربان قلب شما به زیر ۶۰ بار در دقیقه برسد، اما علائم دیگری نداشته باشید. در این صورت جای نگرانی نیست.
اما تصور کنید که به یک باره در طی ۳۰ ثانیه ضربان قلبتان کند شده و ممکن است اکسیژن کافی به مغزتان نرسد و غش کردن، سبکی سر و تنگی نفس را تجربه کنید. در این مواقع خون می تواند در حفره های قلب شما جمع شود و باعث نارسایی احتقانی قلب شود. این شرایط احتمالا خطرناک است و نیاز به پیگیری و درمان دارد.
ضربان قلب بالا خطرناک
اگر حالت استراحت باشید و اضطراب و استرس نداشته باشید، قلب شما نباید بیش از ۱۰۰ بار در دقیقه بزند. ضربان قلب سریعتر از این، که تاکی کاردی نیز نامیده می شود، ممکن است نیاز به اورژانس و درمان فوری داشته باشد.
در صورتی که تندی ضربان قلب به همراه درد قفسه سینه غیرقابل توضیح و شدید همراه با تنگی نفس، تعریق، حالت تهوع یا ضعف داشته باشید، باید با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید. ضربان قلب ۱۲۰ تا ۱۵۰ در دقیقه همراه با علائمی که ذکر کردیم، می تواند برای شما خطرناک باشد.
علت پایین بودن ضربان قلب
رایج ترین علت پایین بودن ضربان قلب عملکرد نامناسب ضربان ساز طبیعی قلب یعنی گره سینوسی است. گره سینوسی سرعت پمپاژ خون در حفرات بالا و پایین قلب را کنترل می کند. از دیگر عوامل برادی کاردی بلوک دهلیزی بطنی است. در این بلوک حفرات بالا و پایین ارتباط مناسبی نداشته و ضربان قلب افت می کند.
مسیر های هدایتی جریان الکتریکی در قلب با گذشت زمان دچار فرسودگی شده و مشکلاتی از این قبیل را به وجود می آورند. دارو های رایج مصرف شده در افراد مسن می توانند علائم برادی کاردی را نمایان تر کنند. در واقع، سن رایج ترین عامل خطر برای ابتلا به برادی کاردی است. این بیماری در میان زنان و مردان بالای ۶۵ سال بیشترین رواج را دارد.
بیماری های دیگر نیز می توانند سبب برادی کاردی شوند که در پایین به چند نمونه از آن ها اشاره شده است:
- حملات قلبی ناشی از بیماری شریان های کرونری
- ابتلای قلب به عفونت باکتریایی موجود در خون
- التهاب عضله قلب
- عملکرد پایین تیروئید
- عدم تعادل الکترولیت ها در بدن
- وجود مقادیر زیاد پتاسیم در خون
- برخی دارو ها از جمله بتا بلاکر ها و ضد آریتمی ها
- نقص های مادرزادی قلب، دیابت یا ابتلای طولانی مدت به فشار خون
نحوه تشخیص و درمان ضربان قلب پایین
پزشک درباره فعالیت های معمول فرد سوال پرسیده و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. همچنین امکان دارد جهت ارزیابی پیام های الکتریکی قلب انجام آزمایش الکتریوکاردیوگرام یا نوار قلب را نیز تجویز کند. بیمار با پوشیدن یک پایشگر قلبی (هولتر قلب) به مدت ۲۴ ساعت پزشک را از نحوه عملکرد قلب خود مطلع می کند.
پزشک پس از تشخیص نیاز بیمار به درمان، نقش احتمالی دارو های مصرفی یا دیگر بیماری های زمینه ای را در بروز برادی کاردی بررسی می کند. گاهی اوقات، تغییر دارویی یا انجام اقداماتی از این قبیل می تواند به حل مساله کمک کند. در صورت پاسخگو نبودن این روش ها، جایگذاری ضربان ساز قلبی از طریق جراحی تنها گزینه باقی مانده برای رفع برادی کاردی خواهد بود.
پایین بودن ضربان قلب یک مشکل اورژانسی نبوده و پزشکان زمان کافی برای تجویز درمان مناسب را در اختیار دارند. ضربان قلب پایین به طور کلی زمان کافی برای ارزیابی وضعیت و رد احتمال وجود عوامل بیماری های دیگر را برای بیمار و پزشک فراهم می کند. پس از این ارزیابی، در صورت نیاز می توان دارو ها را تعدیل کرده یا اقدامات مورد نیاز دیگر را انجام داد.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
