سرعت ضربان قلب بسته به فعالیت فیزیکی، استرس و پاسخ عاطفی فرد تغییر می کند. ضربان قلب در حالت استراحت به زمانی اشاره دارد که فرد در آرامش بوده و فعالیت چندانی انجام نمی دهد. با این که طبیعی بودن ضربان قلب تضمین کننده عدم ابتلا به بیماری نیست اما نشانه مناسبی برای شناسایی طیفی از مشکلات سلامتی است. در این مقاله قصد داریم به تعداد ضربان قلب نرمال در حالات مختلف و برای سنین مختلف بپردازیم.
ضربان قلب چیست؟
ضربان قلب تعداد دفعاتی است که قلب در مدت ۱ دقیقه می تپد. قلب یک اندام عضلانی در مرکز قفسه سینه است. این اندام در هنگام تپش خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی را به سرتاسر بدن پمپاژ کرده و محصولات زائد را باز می گرداند. یک قلب سالم بسته به فعالیت بدن مقدار خون کافی را در زمانی مناسب پمپاژ می کند.
برای مثال در هنگام ترس یا شوکه شدن، بدن به طور خودکار هورمون آدرنالین آزاد کرده و ضربان قلب را افزایش می دهد. این اقدام بدن را جهت استفاده اکسیژن و انرژی بیشتر جهت مقابله یا فرار از خطر احتمالی آماده می کند.
نبض به تعداد انبساط و انقباض شریان ها در پاسخ به عملکرد پمپاژ قلب گفته می شود. نبض اغلب با ضربان قلب اشتباه گرفته می شود. تعداد نبض دقیقا برابر با ضربان قلب است زیرا انقباض قلب سبب افزایش فشار خون در شریان ها و نمایان شدن نبض می شود.
ضربان قلب نرمال چند است؟
ضربان قلب نرمال در بزرگسالانی که بیماری یا شرایط بدنی خاصی ندارد، بین ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه است. توجه کنیدکه موارد مختلفی روی تعداد ضربان قلب تاثیر دارند و ممکن است این عدد را کاهش یا افزایش دهند. عواملی که می توانند بر ضربان قلب تأثیر بگذارند، عبارتند از:
- سن
- میزان سلامت جسمانی و فعالیت
- سیگاری بودن
- داشتن بیماری های قلبی عروقی، کلسترول بالا یا دیابت
- دمای هوا
- وضعیت بدن (مثلا حالت ایستاده یا دراز کشیده)
- احساسات
- اندازه بدن
- داروها
اگرچه ضربان طبیعی قلب می تواند طیف وسیعی از حالات را در بر بگیرد، اما ضربان قلب بالا یا پایین غیرمعمول، ممکن است نشان دهنده ی یک مشکل زمینه ای باشد.
جدول ضربان قلب نرمال برای سنین مختلف
ضربان قلب تعداد تپش های قلبی در مدت ۶۰ ثانیه است. شناسایی طبیعی بودن ضربان قلب بسیار اهمیت دارد. در صورتی که قلب در اثر آسیب یا بیماری ضعیف شود، اندام ها خون کافی دریافت نکرده و از عملکرد طبیعی خود باز می مانند. همگام با افزایش سن از کودکی به نوجوانی ضربان قلب به طور پیش رونده ای کاهش می یابد.
ضربان قلب نرمال در بزرگسالان (افراد بالای ۱۰ سال) در حالت استراحت بین ۶۰ تا ۱۰۰ تپش در دقیقه است. قلب ورزشکاران حرفه ای می تواند در حالت استراحت تنها ۶۰ یا حتی گاهی اوقات ۴۰ بار در دقیقه تپش داشته باشد. در جدول پایین ضربان قلب نرمال در سنین مختلف بیان شده است:
| سن | ضربان قلب طبیعی |
| تا سن ۱ ماهگی | ۷۰ تا ۱۹۰ |
| از ۱ تا ۱۱ ماهگی | ۸۰ تا ۱۶۰ |
| از ۱ تا ۲ سالگی | ۸۰ تا ۱۳۰ |
| از ۳ تا ۴ سالگی | ۸۰ تا ۱۲۰ |
| از ۵ تا ۶ سالگی | ۷۵ تا ۱۱۵ |
| از ۷ تا ۹ سالگی | ۷۰ تا ۱۱۰ |
| بالای ۱۰ سالگی | ۶۰ تا ۱۰۰ |
ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت می تواند در یک محدوده خاص نوسان داشته باشد. این عدد در پاسخ به تغییرات مختلف از جمله ورزش کردن، دمای بدن، محرک های عاطفی و موقعیت بدن افزایش می یابد.
ضربان قلب نرمال در سالمندان
محدوده ضربان قلب سالمندان نیز مانند افراد بالغ بالای ده سال است. همانطور که گفتیم، بیماری های مختلف می توانند روی ضربان قلب اثر گذار باشند. به همین دلیل ممکن است افراد سالمندی که دارای بیماری های فشارخون و قلب و کلیه و دیگر بیماری ها باشند، ضربان قلبی بالاتر یا پایین تر از حد نرمال داشته باشند.
ضربان قلب نرمال در بزرگسالان در حالت استراحت
ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت به زمانی اشاره دارد که فرد در آرامش بوده و فعالیت چندانی انجام نمی دهد. بهترین زمان برای سنجش ضربان قلب صبح هنگام و قبل از بیرون آمدن از رخت خواب است. بسته به سن و وضعیت بدنی فرد، ضربان طبیعی قلب در حالت استراحت در افراد دارای ۱۸ سال یا بیشتر عددی بین ۶۰ تا ۱۰۰ است.
تعداد ضربان قلب نرمال در حالت استراحت در کودکان ۶ تا ۱۵ ساله ۷۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه است. با این حال، داشتن ضربان قلب کمتر از ۶۰ نیز الزاما به معنای ابتلا به بیماری نیست. افراد فعال اغلب ضربان قلب کمتری دارند زیرا عضلات قلب آن ها جهت حفظ ضربان پایدار نیازی به فعالیت شدید ندارند. ورزشکاران و افرادی که ورزش را به صورت حرفه ای دنبال می کنند می توانند در حالت استراحت ضربان قلبی با ۴۰ تپش در دقیقه داشته باشند.
ضربان قلب کمتر از ۶۰ در حالت استراحت می تواند در اثر مصرف برخی دارو ها نیز به وجود آید. بسیاری از دارو هایی که با هدف کاهش فشار خون مصرف می شوند، ضربان قلب را نیز کمتر می کنند. از جمله این دارو ها می توان بتا بلاکر ها را نام برد. کاهش ضربان قلب در صورت همراهی با علائم دیگر ممکن است بیانگر وجود یک مشکل باشد. افت ضربان قلب در افراد دچار به گیجی یا احساس سبکی در سر بیانگر حضور مشکلات نیازمند به درمان است.
ضربان قلب نرمال در هنگام ورزش
ضربان قلب در هنگام ورزش افزایش می یابد. در هنگام ورزش کردن با هدف کسب تناسب اندام، باید از وارد کردن فشار زیاد به قلب خودداری کرد. با این حال، بدن جهت رساندن انرژی و اکسیژن بیشتر به تمام نواحی بدن در هنگام فعالیت نیاز به افزایش ضربان قلب دارد. در حالی که ضربان قلب در اثر فعالیت فیزیکی افزایش می یابد، با گذشت زمان ضربان قلب در هنگام فعالیت تا به مقادیر کمتری افزایش می یابد.
این بدان معناست قلب به دلیل ورزیده شدن، برای رساندن اکسیژن و مواد مغذی کافی به دیگر نواحی بدن نیاز به تلاش کمتری خواهد داشت. تمرینات قلبی عروقی بر کاهش ضربان قلب هدف در طول زمان تمرکز دارند. ضربان قلب هدف ایده آل همگام با افزایش سن کاهش می یابد. ضربان قلب بیشینه اصطلاح دیگری است که بیانگر بیشترین توانایی قلب تپیدن ظرف مدت ۱ دقیقه است.
ضربان قلب بیشینه افراد باید ۲۲۰ منهای سن فرد باشد. از آن جایی که بدن هر فرد نسبت به ورزش واکنش متفاوتی خواهد داشت، ضربان قلب هدف به صورت یک محدوده بیان می شود. جدول زیر محدوده ضربان قلب هدف را برای سنین مختلف بیان کرده است. فرد در هنگام فعالیت با ۵۰ تا ۸۰ درصد توان بیشینه خود باید ضربان قلبی در محدوده های طبیعی زیر داشته باشد:
| سن | محدوده ضربان قلب هدف در ۵۰ تا ۸۰ درصد توان بیشینه | محدوده ضربان قلب هدف در ۱۰۰ درصد توان بیشینه |
| ۲۰ | ۱۰۰ تا ۱۷۰ | ۲۰۰ |
| ۳۰ | ۹۵ تا ۱۶۲ | ۱۹۰ |
| ۳۵ | ۹۳ تا ۱۵۷ | ۱۸۵ |
| ۴۰ | ۹۰ تا ۱۵۳ | ۱۸۰ |
| ۴۵ | ۸۸ تا ۱۴۹ | ۱۷۵ |
| ۵۰ | ۸۵ تا ۱۴۵ | ۱۷۰ |
| ۵۵ | ۸۳ تا ۱۴۰ | ۱۶۵ |
| ۶۰ | ۸۰ تا ۱۳۶ | ۱۶۰ |
| ۶۵ | ۷۸ تا ۱۳۲ | ۱۵۵ |
| ۷۰ | ۷۵ تا ۱۲۸ | ۱۵۰ |
متخصصان توصیه می کنند افراد به گونه ای ورزش کنند که ضربان قلب آن ها در محدوده های یاد شده قرار گیرد. انجمن قلب آمریکا مقدار و سطح ورزش را در هر هفته به شرح زیر بیان کرده است:
| ورزش | نمونه | دقیقه | تکرار | مجموع دقایق در هفته |
| فعالیت هوازی با شدت متوسط | پیاده روی و کلاس ایروبیک | حداقل ۳۰ دقیقه | ۵ روز در هفته | بیش از ۱۵۰ دقیقه |
| فعالیت هوازی شدید | دویدن و ورزش ایروبیک | حداقل ۲۵ دقیقه | ۳ روز در هفته | بیش از ۷۵ دقیقه |
| ورزش تقویت عضلانی با شدت متوسط تا زیاد | بادی پامپ و تمرین با وزنه | – | ۲ روز در هفته | – |
| فعالیت هوازی با شدت متوسط تا زیاد | ورزش های با توپ و دوچرخه سواری | میانگین ۴۰ دقیقه | ۳ تا ۴ روز در هفته | – |
ضربان قلب غیر نرمال
سرعت ضربان قلب تنها عامل تعیین کننده سلامت قلب نبوده و باید ریتم آن را نیز در نظر گرفت. قلب باید با ریتم یا آهنگی منظم تپش کرده و بین هر دو تپش فاصله ای طبیعی وجود داشته باشد. عضله قلب دارای یک سیستم الکتریکی است که زمان ضربان و پمپاژ خون به دیگر نواحی بدن را تعیین می کند.
اختلال در عملکرد این سیستم می تواند به بروز ناهنجاری در ضربان قلب منجر شود. تغییر ضربان قلب در طول روز و در پاسخ به ورزش، اضطراب، هیجان و ترس طبیعی است. با این حال، افراد در هنگام استراحت نباید متوجه تپیدن قلب خود شوند.
اکسیژن خون و ضربان قلب نرمال
سطح اکسیژن طبیعی خون بین 75 تا ۱۰۰ میلی متر جیوه متغیر است. سطح اکسیژن خون زیر ۶۰ میلی متر جیوه پایین تلقی می شود و بسته به تصمیم پزشک و مورد خاص ممکن است نیاز به مکمل اکسیژن داشته باشید.
نحوه اندازه گیری ضربان قلب
هنگامی که قلب، خون را درون رگ ها پمپاژ می کند، با وارد آوردن فشار بر روی رگ های نزدیک سطح پوست که در نقاط خاصی از بدن قرار دارند، میتوان ضربان قلب را احساس کرد. نبض را می توان کنار گردن (نبض کاروتید)، در داخل آرنج (نبض براکیال) یا در نزدیکی مچ دست (نبض رادیال) احساس کرد. برای اکثر افراد، پیدا کردن نبض رادیال آسان تر از سایر نبض هاست.
هنگام لمس کردن نبض کنار گردن نباید فشار زیادی وارد شود و نبض های دو طرف گردن را همزمان فشار داد چرا که ممکن است باعث کاهش جریان خون به مغز شود.
برای گرفتن نبض خود این مراحل را انجام دهید:
– با استفاده از نوک انگشتان اول و دوم، به طور ملایم فشار محکمی بر رگ ها وارد آورده تا نبض را احساس کنید.
– زمانی که عقربه ثانیه شمار ساعت روی ۱۲ است، شمارش نبض را شروع کنید.
– نبض خود را برای ۶۰ ثانیه بشمارید و یا به مدت ۱۵ ثانیه شمارش کرده و سپس در چهار ضرب کنید تا تعداد ضربان در دقیقه محاسبه شود.
– هنگام شمارش، بر تعداد ضربان تمرکز کرده و مدام به ساعت نگاه نکنید.
– اگر در مورد شمارش خود مطمئن نیستید، از شخص دیگری بخواهید که نبض شما را اندازه بگیرد.
اگر طبق دستور پزشک باید به طور مداوم نبض خود را بررسی کنید اما در یافتن آن مشکل دارید، برای دستورالعمل های بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.
روش های حفظ ضربان قلب نرمال در بزرگسالان
داشتن ضربان قلب نرمال برای محافظت از سلامت قلب، اهمیت زیادی دارد. در حالیکه ورزش برای تقویت ضربان قلب طبیعی بسیار مهم است، اقدامات دیگری نیز وجود دارند که فرد می تواند برای حفاظت از سلامت قلب خود انجام دهد. این اقدامات عبارتند از:
– کاهش استرس: استرس می تواند منجر به افزایش ضربان قلب و فشار خون شود. راههای مقابله با استرس شامل نفس عمیق کشیدن، یوگا، تمرین ذهن آگاهی و مراقبه می شود.
– اجتناب از مصرف تنباکو: سیگار کشیدن باعث بالا رفتن ضربان قلب می شود و ترک کردن آن می تواند تعداد ضربان قلب را به سطح طبیعی برگرداند.
– کاهش وزن: وزن بدن بیشتر به این معناست که قلب باید سخت تر کار کند تا اکسیژن و مواد مغذی تمام نواحی بدن را تأمین کند.
وقتی ضربان قلب غیر نرمال داریم، چکار کنیم؟
ضربان قلب، ممکن است به علت استرس، عصبی بودن، کم آبی بدن و فشار بالا، افزایش پیدا کند. نشستن و نفس های عمیق و آهسته کشیدن می تواند ضربان قلب شما را کاهش دهد. ورزش و تناسب اندام نیز معمولاً به پایین آوردن ضربان قلب کمک می کند. سرد کردن بدن بعد از ورزش نیز بسیار مهم است.
با افزایش تعداد ضربان قلب، دمای بدن بالاتر می رود و رگ های خونی رقیق می شوند، بنابراین توقف بسیار سریع ورزش می تواند منجر به احساس کسالت و یا حتی مرگ شود. کشش عضلات و پیاده روی به کاهش تجمع لاکتیک اسید که موجب گرفتگی و سفتی عضلات می شود، کمک می کند.
برای به دست آوردن ضربان قلب نرمال اقدامات زیر را انجام دهید:
- تقریباً ۵ دقیقه یا تا زمانی که ضربان قلب شما به کمتر از ۱۲۰ ضربان در دقیقه برسد، پیاده روی کنید.
- تمرینات کششی انجام دهید و هر کشش را ۱۰ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید. اگر احساس می کنید که به حرکات کششی بیشتری نیاز دارید، دوباره تمرینات را تکرار کنید.
- حرکات کششی باید قوی باشند ولی باعث درد نشوند.
- هنگام انجام حرکات کششی، بالا و پایین نپرید.
- در حین حرکات کششی، نفس بکشید. در زمان نگه داشتن کشش، عمل دَم و به هنگام بازگشت به حالت اولیه، عمل بازدم را انجام دهید.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
محمد
شنبه ۱۱ دی ۰( 2 سال پیش)
تعداد بازدید:
مشاهده پرسش
