در این مقاله علت ایست قلبی در خواب را بررسی کرده ایم. هنگامی که فردی در حال مرگ است، معمولا سیستم های هم بسته و مشخصی در بدن او در حال مرگ و از کار افتادن هستند. اغلب اوقات، مشکل در عملکرد قلب و ریه ها عامل مرگ افراد هستند. هنگامی که صحبت از عوامل مرگ یک فرد در خواب به میان می آید، باید به دنبال عواملی بود که بر این دو سیستم بدن تاثیر می گذارند.
نارسایی پیش رونده سیستم تنفسی به صورت تدریجی بر عملکرد قلب و دیگر سیستم های بدن نیز تاثیر می گذارد. کاهش حاد عملکرد قلبی همچون یک حمله قلبی شدید به سرعت بر جریان خون رونده به مغز تاثیر گذاشته و در نتیجه سبب نارسایی سریع سیستم تنفسی می شود. از دیگر عوارض نارسایی قلب، ادم ریوی است که در آن ریه ها به سرعت از مایعات پر می شوند.
چرا ایست قلبی در خواب اتفاق می افتد؟
شواهد قابل توجهی مبنی بر این موضوع وجود دارند که عملکرد قلبی می تواند در حین خواب تحت فشار قرار گیرد. خواب REM یا دارای حرکات سریع چشم به طور ویژه ای می تواند خطر اختلال در عملکرد قلبی را در هنگام صبح بیشتر کند. همچنین به نظر می رسد که یک الگوی ۲۴ ساعته از اختلال در عملکرد قلب وجود دارد که در آن مشکلات قلبی اغلب در انتهای شب یا نزدیک به زمان بیدار شدن رخ می دهند.
ایست قلبی در خواب زمانی رخ می دهد که سرعت ضربان قلب در خواب آن قدر بالا رود که عضله قلب نتواند از عهده پمپاژ خون برآید.
اما علت ایست قلبی در خواب چیست؟
1- سکته قلبی: در صورتی که فرد دچار گرفتگی عروق باشد و در خواب دچار سکته شود و تا قبل از ایست قلبی علائمی نداشته باشد که از خواب بیدار شود، دچار ایست قلبی و مرگ می شود.
۲- بیماری های مادرزادی قلب که علامتی ندارند و فرد متوجه آنها نمی شود.
۳- داروهای قلب اگر به جا و درست استفاده نشوند و یا با داروی دیگری تداخل داشته باشند نیز می توانند باعث ایست قلبی در خواب شوند.
مشکلات خواب که باعث نارسایی قلبی می شوند
آپنه خواب
آپنه خواب اولین علت ایست قلبی در خواب است. این مشکل در حداکثر ۷۰ درصد بیماران نارسایی قلبی وجود دارد. آپنه خواب دارای دو نوع انسدادی و مرکزی است. آپنه انسدادی خواب رایج ترین نوع آن بوده که در آن عضلات پشت حلق با انقباض بیش از حد خود در هنگام خواب سبب انسداد نسبی یا کامل مسیر هوایی می شوند.
آپنه مرکزی خواب بیشتر در موارد شدید تر نارسایی قلبی مخصوصا در مردان بروز می دهد. در برخی موارد نارسایی قلبی، امکان ابتلا به هر دو نوع امکان پذیر است. هر دوی این انواع، آپنه خواب سبب اختلال در تنفس شبانه و خستگی در طول روز می شود. انواع آپنه خواب سبب افت دوره ای سطح اکسیژن خون می شوند که در نتیجه این وضعیت، سطح آدرنالین در بدن افزایش یافته و فرد از خواب بیدار می شود. تمامی این فعالیت ها برای کنترل نارسایی قلب مضر هستند.
ارتوپنه
بسیاری از بیماران مبتلا به نارسایی قلب ارتوپنه را نیز تجربه می کنند. ارتوپنه به شرایطی گفته می شود که فرد در هنگام دراز کشیدن احساس تنگی نفس کرده، در هنگام شب دچار قطعی حمله ای تنفس شده و پس از ۱ تا ۲ ساعت خواب با تنگی نفس از خواب بیدار می شود. این موارد با فشار بطنی و بیش باری قلب ارتباط دارند. هر دوی این اختلالات در هنگام نشستن یا ایستادن بهبود می یابند. اگر ارتوپنه شدید در هنگامی که شخص خواب است اتفاق بیافتد، ممکن است باعث ایست قلبی در خواب شود.
اختلال حرکات متناوب اندام ها (PLMD)
در این اختلال، افزایش سیگنال های عصبی در دست و پا سبب حرکت ناخود آگاه آن ها در خواب و بیدار شدن فرد می شود. فرد مبتلا این حرکات را به دلیل سریع و کوتاه بودن به یاد نمی آورد. با این حال، چنین حرکاتی سبب اختلال در خواب، بیدار شدن و احساس خستگی در فرد می شوند.
بی خوابی
بی خوابی اغلب با بیماری های مزمنی همراه است که معمولا عامل آن هستند. افراد در صورت ابتلا به یک بیماری مزمن، اغلب درجه ای از نگرانی یا اضطراب را نیز تجربه خواهند کرد. گاهی اوقات، این اضطراب مربوط به بستری شدن در بیمارستان، برنامه های مصرف دارو یا کاهش سطح فعالیت است. تمامی این موارد بر توانایی در خوابیدن تاثیر گذار هستند.
پیشگیری از ایست قلبی در خواب
اغلب افراد مبتلا به نارسایی قلبی بهترین حالت خواب خود را با آزمون و خطا پیدا می کنند. در این مطلب ۵ مورد بیان شده تا در صورت ابتلا به نارسایی قلبی و مشکل در داشتن یک خواب خوب شبانه از آن ها استفاده کرده و از ایست قلبی در خواب جلوگیری کنید:
انجام تست غربالگری آپنه خواب
در موارد آپنه انسدادی خواب، ممکن است استفاده از دستگاه فشار مداوم و مثبت مسیر هوایی (CPAP) یا درمان های دیگر تجویز شوند. در برخی از بیمارانی که تحت این درمان قرار گرفته اند، بهبود کسر تخلیه قلبی و حتی کاهش بی نظمی ضربان قلب دیده می شود. کسر تخلیه معیاری از عملکرد پمپاژ قلب است.
خوابیدن به پهلو
در صورت ابتلا به آپنه خواب، خوابیدن به پهلو می تواند برای افرادی مناسب باشد که توانایی تحمل درمان با دستگاه فشار مداوم و مثبت مسیر هوایی را ندارند. در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، خوابیدن به پهلوی راست یا چپ اغلب می تواند سبب کاهش آپنه خواب شود.
در ارتباط با بهتر بودن سمت راست یا چپ متخصصان نظرات مختلفی دارند اما در صورت داشتن یک دفیبریلاتور کاشتنی قلبی در سمت چپ، خوابیدن بر پهلوی راست می تواند راحت تر باشد. در صورت نداشتن این دستگاه، در برخی مواقع همچون دوره بارداری، خوابیدن بر سمت چپ بدن به دلیل کاهش فشار بر ورید اجوف تحتانی بهتر از سمت راست است. ورید اجوف تحتانی بزرگ ترین سیاه رگ بدن است.
بالا بردن سر تخت
برخی افراد برای خوابیدن به استفاده از بالش های بیشتر یا بالا بردن سر تخت نیاز دارند. خوابیدن در یک حالت شیب مانند، بار حجمی احتقان ریوی از جمله مواردی چون ارتوپنه و احتمال ایست قلبی در خواب را کاهش می دهد. برخی بیمه ها در صورت تجویز پزشک، هزینه اجاره یا خرید تخت های بیمارستانی با سطح متغییر را پوشش می دهند. استفاده از چندین بالش نیز موثر بوده اما باید تمام ناحیه کمر نیز همراه با سر بالا برده شوند.
بالا بردن پاها
در صورت ابتلا به تورم در پا یا کف آن، قرار دادن بالش در زیر پا و بالا بردن آن می تواند به کاهش تورم کمک کند. پوشیدن جوراب های فشاری در شب نیز موثر است.
اجتناب از خوابیدن بر روی کمر
غیر از مواقع استفاده از دستگاه CPAP باید از خوابیدن بر روی کمر اجتناب کرد. با قرار گرفتن تحت دستگاه فشار مداوم و مثبت در مسیر هوایی بیمار در هر حالت دلخواه می تواند به خواب رود زیرا این دستگاه از آپنه خواب جلوگیری می کند. صرف نظر از حالت خوابیدن، در صورت تمایل به داشتن خوابی بهتر در زمان ابتلا به نارسایی قلبی یا هر بیماری مزمن دیگر باید بر وضعیت مناسب خواب تمرکز داشته باشید. برای جلوگیری از اتفاق افتادن ایست قلبی در خواب نکات زیر را رعایت کنید:
- داشتن زمان خواب و بیداری منظم
- اجتناب از مصرف الکل و کافئین قبل از ساعت خواب
- اجتناب از کار کردن با وسایل الکترونیکی چندین ساعت قبل از خواب: این موارد می توانند به خواب رفتن را برای فرد دشوار کنند.
در صورت موافقت پزشک، افراد مبتلا به نارسایی قلبی می توانند روزانه پیاده روی سریع انجام دهند. انجام یک فعالیت قلبی عروقی ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ای در حدود ۴ تا ۵ ساعت قبل از خوابیدن به بهبود پایداری خواب، به خواب رفتن و در خواب ماندن کمک می کند.
اگر شب دچار حمله قلبی شدیم چکار کنیم؟
تماس با اورژانس یا شماره ۱۱۵ در این مواقع زمان بسیار با اهمیت بوده و در صورتی که درمان ظرف ۵ دقیقه پس از حمله قلبی انجام شود، احتمال زنده ماندن ۹۰ درصد است. با گذشت هر دقیقه پس از این مدت شانس زندگی ۱۰ درصد کاهش می یابد.
- انجام درست احیای قلبی ریوی: احیای قلبی ریوی یک اقدام حیات بخش است. کلاس های آموزشی این نوع احیا را می توان در مکان های مختلف پیدا کرده و یا از کارکنان بیمارستان، پلیس و آتش نشانی یاد گرفت.
- دستگاه شوک (دفیبریلاتور): در صورت امکان، مخصوصا در محیط کار یا مکان های ورزشی باید از محل و نحوه استفاده از این دستگاه آگاه بود.
- اعتماد به تکنسین های اورژانس: این افراد در زمینه انجام اقدامات اورژانسی مهارت داشته و از اهمیت زمان در این موقعیت ها به خوبی آگاه هستند.
علاوه بر داشتن این اطلاعات، گزینه استفاده از یک دفیبریلاتور کاشتنی قلبی نیز پیش روی این بیماران وجود دارد. ضربان ساز های مصنوعی همچون یک دستگاه شوک داخلی عمل کرده و یک روش برای پیشگیری از بروز چنین رویداد هایی است. قطعات الکترونیکی موجود در این دستگاه، ضربان قلب را پایش کرده و در صورت احساس ضربان سریع، با ایجاد یک شوک قلب را به حالت طبیعی خود باز می گردانند.
نکته جالب این است که دفیبریلاتور کاشتنی قلبی این رویداد ها را در تاریخچه خود ذخیره کرده و در صورت نیاز به پزشک ارائه می دهد. همچنین، جراحی نیز برای بهبود جریان خون رونده به قلب می تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. به طور خلاصه، در هنگام صحبت از ایست قلبی در خواب باید عوامل خطر و سابقه خانوادگی خود را شناخته، اقدامات لازم جهت کاهش خطر را انجام داده و اطرافیان خود را از آن آگاه کرد.
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت