به ضربان قلب سریع (بیشتر از ۱۰۰ ضربان در دقیقه) اصطلاحا تاکی کاردی گفته می شود. تاکی کاردی می تواند در حفره های فوقانی (دهلیزها) یا تحتانی (بطن ها) قلب ایجاد شود و ممکن است خفیف یا بسیار خطرناک باشد. درمان تاکی کاردی شامل استفاده از برخی داروها و روش هایی مانند ابلیشن قلب و قرار دادن دستگاه دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD) است.
در این مقاله، علل، علائم و روش های درمان تاکی کاردی بطنی، فوق بطنی و سینوسی را شرح می دهیم.
تاکی کاردی چیست؟
به ضربان قلب سریع تر از حالت طبیعی، تاکی کاردی گفته می شود. ضربان قلب طبیعی در زمان استراحت معمولا ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است. در صورتی که ضربان قلب شما بیشتر از ۱۰۰ بار در دقیقه باشد، دچار تاکی کاردی شده اید. از آنجایی که در تاکی کاردی ضربان قلب افزایش می یابد، قلب فرصت کافی برای پر شدن از خون را ندارد. این اتفاق می تواند خطرناک باشد. زیرا ممکن است قلب نتواند خون و اکسیژن مورد نیاز سلول های بدن را تامین کند.
عضله قلب به طور طبیعی به سیگنال های الکتریکی که در گره سینوسی دهلیزی (SA) تولید می شوند، عکس العمل نشان می دهد و منقبض می شود. این سیگنال ها تعداد ضربان قلب را کنترل می کنند. هنگامی که دچار ترس، هیجان و یا اضطراب می شوید، ممکن است قلب شما برای مدت کوتاهی سیگنال های بیشتری را تولید کند. این وضعیت تاکی کاردی سینوسی نامیده می شود و بعد از آرام شدن شرایط، از بین می رود. انواع دیگر تاکی کاردی نیز ممکن است به طور مکرر عود کنند و می توانند جدی تر باشند.
تاکی کاردی بطنی (VT)
تاکی کاردی بطنی (VT یا V-tach) نیز نوعی ریتم غیر طبیعی ضربان قلب یا آریتمی است. این تاکی کاردی زمانی اتفاق می افتد که ضربان قلب در حفره های تحتانی قلب (بطن ها) بسیار سریع است و قلب نمی تواند خون را به طور کامل پمپاژ کند. در نتیجه بدن خون و اکسیژن کافی دریافت نمی کند.
علت تاکی کاردی بطنی
بیماری ساختاری قلب
تاکی کاردی بطنی اغلب زمانی اتفاق می افتد که عضله قلب آسیب دیده باشد و بافت آسیب دیده قلب، مسیرهای الکتریکی غیر طبیعی را در بطن ها ایجاد کند. علل این اتفاق عبارتند از:
- حمله قلبی
- کاردیومیوپاتی (بیماری التهابی عضله قلب) یا نارسایی قلبی
- میوکاردیت (التهاب عضله قلب)
- بیماری دریچه قلب
تاکی کاردی بطنی ایدیوپاتیک
گاهی اوقات تاکی کاردی بطنی در افرادی رخ می دهد که هیچ بیماری قلبی شناخته شده ای ندارند. این اتفاق اغلب به دلیل تمرکز تحریک پذیر ایجاد می شود. یعنی سلول های خارج از گره سینوسی، به طور خودکار و خود به خود تکانه های الکتریکی تولید می کنند. این نوع تاکی کاردی بطنی معمولا تهدید کننده حیات نیست و درمان آن آسان تر است.
تاکی کاردی بطنی پلی مورفیک کاتکول آمینرژیک (CPVT)
این نوع تاکی کاردی بطنی، یک بیماری ژنتیکی است که می‌تواند باعث ضربان قلب غیر طبیعی و سریع بطن ها شود. این بیماری ممکن است به دلیل عدم پمپاژ خون کافی به بدن، باعث از دست دادن هوشیاری یا مرگ ناگهانی فرد شود. این بیماری ارثی در افرادی که سابقه خانوادگی غش دارند شایع تر است.
علائم تاکی کاردی بطنی
در صورتی که تاکی کاردی بطنی مدت کوتاهی طول بکشد، ممکن است به جز تپش قلب علامت دیگری نداشته باشد. اما در صورتی که بیش از ۳۰ ثانیه طول بکشد، می تواند علائم جدی تری را ایجاد کند. از جمله:
- درد قفسه سینه
- سرگیجه
- غش کردن
- تنگی نفس
- ایست قلبی
درمان تاکی کاردی بطنی
– ابلیشن قلب با فرکانس رادیویی: یک روش کم تهاجم برای از بین بردن سلول هایی که باعث تاکی کاردی بطنی می شوند. این روش در افرادی که بیماری ساختاری قلبی دارند، کمتر موثر است.
– دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD): این دستگاه برای بازگرداندن ریتم طبیعی ضربان قلب، تکانه های الکتریکی را تولید می کند.
– مصرف دارو: از برخی داروهای آنتی آریتمی برای جلوگیری از تاکی کاردی بطنی استفاده می شود. از جمله: سوتالول، فلکاینید، پروپافنون، آمیودارون و…
تاکی کاردی فوق بطنی (SVT)
تاکی کاردی فوق بطنی وضعیتی است که در آن ضربان قلب به طور ناگهانی بسیار سریع تر از حالت طبیعی می شود. این اتفاق معمولا جدی نیست، اما برخی افراد ممکن است به درمان نیاز داشته باشند.
علت تاکی کاردی فوق بطنی
وقتی سیستم الکتریکی که ریتم ضربان قلب را کنترل می کند، عملکرد صحیحی نداشته باشد، تاکی کاردی فوق بطنی ایجاد می شود. این اتفاق باعث می شود که ضربان قلب به طور ناگهانی سریع تر شده و سپس به طور ناگهانی کند شود.
همانطور که قبل تر نیز گفته شد، ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است. اما در تاکی کاردی فوق بطنی، ضربان قلب به طور ناگهانی بیشتر از ۱۰۰ ضربان در دقیقه می شود و این وضعیت ممکن است در زمان استراحت یا فعالیت اتفاق بیفتد.
علائم تاکی کاردی فوق بطنی
تاکی کاردی فوق بطنی معمولا به مدت چند دقیقه ایجاد می شود، اما گاهی اوقات ممکن است چندین ساعت طول بکشد. این وضعیت ممکن است چندین بار در روز و یا یک بار در سال اتفاق بیفتد.
تاکی کاردی فوق بطنی ممکن است به دلیل خستگی، مصرف کافئین، الکل یا مواد مخدر ایجاد شود اما معمولا هیچ گونه محرک مشخصی ندارد. این بیماری ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما معمولا اولین بار در سنین کودکی و جوانی ایجاد می شود. بسیاری از افراد اولین علائم خود را بین ۲۵ تا ۴۰ سالگی تجربه می کنند.
افراد مبتلا به تاکی کاردی فوق بطنی ممکن است علائم دیگری نداشته باشند، اما در برخی موارد نیز فرد علائم زیر را تجربه می کند:
- درد قفسه سینه
- احساس ضعف
- تنگی نفس
- سبکی سر
- احساس خستگی
- احساس بیماری
درمان تاکی کاردی فوق بطنی
برخی از افراد مبتلا به تاکی کاردی دهلیزی یا فوق بطنی، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند. اما اگر اپیزودهای این بیماری طولانی شوند و یا به طور مکرر عود کنند، پزشک ممکن است انجام برخی روش های درمانی را توصیه کند. از جمله:
– ماساژ سینوس کاروتید: برای این کار پزشک فشار ملایمی را بر روی گردن، در محلی که شریان کاروتید به دو شاخه تقسیم می شود، اعمال می کند.
– فشار دادن چشم ها: با چشمان بسته به آرامی روی کره چشم فشار دهید. این کار باید تحت نظارت پزشک انجام شود.
– مانور والسالوا: این مانور را می توان با بسته نگه داشتن دهان و سوراخ های بینی، در حال تلاش برای دمیدن هوا از طریق بینی انجام داد.
– رفلکس شیرجه: این رفلکس مجموعه ای از پاسخ های فیزیولوژیکی بدن به غوطه ور شدن ناگهانی در آب به خصوص آب سرد است.
– استفاده از داروهای آرام بخش
– کاهش مصرف قهوه یا مواد غذایی کافئین دار
– اجتناب از مصرف الکل
– ترک دخانیات
– استراحت بیشتر
تاکی کاردی سینوسی
تاکی کاردی سینوسی، افزایش طبیعی ضربان قلب است. در این شرایط، ضربان ساز طبیعی قلب یعنی گره سینوسی-دهلیزی (SA)، سیگنال های الکتریکی را سریع تر از حد معمول ارسال می کند. در تاکی کاردی سینوسی، ضربان قلب سریع تر از حد معمول است، اما قلب به درستی می تپد.
علت تاکی کاردی سینوسی
تاکی کاردی سینوسی ممکن است به دنبال پاسخ بدن به برخی شرایط ایجاد شود. از جمله:
- اضطراب و تنش عصبی
- ترس
- فشار روانی شدید
- ورزش سنگین
- تب
- مصرف برخی از داروها و مواد مخدر
علل غیر معمول تر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کم خونی
- پرکاری تیروئید
- آسیب به عضله قلب در اثر حمله قلبی یا نارسایی قلبی
- خونریزی شدید
درمان تاکی کاردی سینوسی
پزشک ابتدا علت تاکی کاردی سینوسی را بررسی و برطرف می کند، نه اینکه فقط بیماری را درمان کند. اگر ضربان قلب سریع نشان دهنده وجود یک مشکل خطرناک و یا مزمن باشد، کاهش ضربان قلب می تواند منجر به آسیب بیشتری شود.
روش های درمان انواع تاکی کاردی در یک نگاه
تاکی کاردی می تواند در حفره های تحتانی قلب (بطن ها) و یا در حفره های فوقانی قلب (دهلیزها) ایجاد شود. روش درمان با توجه به نوع تاکی کاردی می تواند متفاوت باشد. پزشک بهترین روش درمانی را برای وضعیت شما تعیین می کند و همچنین ممکن است برخی تغییرات سبک زندگی را به شما توصیه کند. درمان تاکی کاردی شامل استفاده از برخی داروها، عمل جراحی و… می باشد. سایر روش های درمانی عبارتند از:
درمان های تاکی کاردی بطنی:
- مصرف دارو
- دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD)
- دفیبریلاتور خارجی خودکار (AED)
درمان های فیبریلاسیون بطنی:
- دفیبریلاتور خارجی
- دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD)
- مصرف دارو
درمان فلوتر دهلیزی:
- مصرف دارو
درمان فیبریلاسیون دهلیزی:
- مصرف برخی از داروها
- ابلیشن کاتتر قلب
- کاردیوورژن قلب
- دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD)
- عمل جراحی
دکتر حسین دباغیان متخصص قلب و عروق – کلینیک قلب سلامت
